Stappenplan artikel 13b Opiumwet

De politie kan aan de hand van een melding (bijvoorbeeld via Meld Misdaad Anoniem), een klacht van derden of door eigen onderzoek illegale drugshandel vanuit een woning of een lokaal constateren. Ook is het mogelijk dat de politie (nog) geen drugs(handel) aantreft, maar wel voorwerpen en/of stoffen vindt die duiden op de (toekomstige) productie of teelt van drugs. Daarbij kan gedacht worden aan een hennepkwekerij of drugslab in aanbouw of een growshop.

De politie kan alle meldingen en feitelijke constateringen van drugscriminaliteit met de gemeente (de burgemeester) delen. De politie deelt deze informatie doorgaans in de vorm van een bestuurlijke rapportage. In het geval van hennepteelt ontvangt de gemeente van de politie doorgaans (ook) een hennepinformatiebericht.

Inhoud bestuurlijke rapportage

In de bestuurlijke rapportage en/of het hennepinformatiebericht moet in ieder geval antwoord gegeven worden op de volgende vragen:

• Wat is de datum van de doorzoeking?
• Wat is de aanleiding van het onderzoek?
• Wat is het adres van het pand?
• In welke wijk staat het pand? (staat de wijk bekend als kwetsbare wijk?)
• Om welke aangetroffen overtreding gaat het?
• Om welke hoeveelheid en welke soort drugs gaat het?
• Zijn de drugs getest? (een indicatieve test is in principe voldoende)
• Waar zijn de drugs aangetroffen in het pand?
• Indien aangetroffen op een erf met meerdere opstallen: in welke opstal zijn de drugs aangetroffen? Is er een verband met de andere opstallen?
• Van wie waren de drugs? (in verband met het beoordelen van onschuldige medebewoners)
• Lagen de drugs in het zicht? (van belang voor wetenschap/verwijtbaarheid medebewoners)
• Welke drugsgerelateerde goederen (+ hoeveelheid) zijn er aangetroffen?
• Zijn er zaken aangetroffen die duiden op handel? (zoals meerdere gripzakjes, weegschalen, geld en meerdere telefoons)
• Is er sprake van gevaar? (denk bijvoorbeeld aan brandgevaar, elektrocutiegevaar en wateroverlast)
• In hoeverre is er sprake van professionaliteit/bedrijfsmatigheid?
• Wat is de inschatting van het wederrechtelijk verkregen voordeel?
• Zijn er wapens aangetroffen?
• Is er sprake van overlast/meldingen?
• Is er een relatie met andere panden en/of personen?
• Is er een risico voor de openbare orde? (zoals kans op ripdeals)
• Wie is er aangetroffen?
• Wie woont er feitelijk?
• Wie staat of staan er volgens de BRP ingeschreven op het adres?
• Als er niet wordt gewoond: Waaruit blijkt dat?
• Wie is de eigenaar van het pand?
• Is er sprake van antecedenten?
• Zijn er (minderjarige) kinderen?
• Is er sprake van recidive? (op het pand en/of op de persoon. Op de persoon zal ook terugkomen bij antecedenten)

Ook is het handig als de bestuurlijke rapportage voorzien is van:

• foto’s
• verklaringen
• plattegrond

Bevat de bestuurlijke rapportage niet alle benodigde informatie? Ga dan in gesprek met de politie.

De gemeente verzamelt en bundelt de bestuurlijke rapportage met eventuele aanvullende eigen informatie. De feitelijke constatering van de (voorbereidingshandelingen voor) verkoop, levering of verstrekking van drugs of het aantreffen van daartoe aanwezige drugs is voldoende om op grond van artikel 13b Opiumwet bestuurlijk op te kunnen treden. Artikel 13b Opiumwet kan ook worden toegepast bij de bestuursrechtelijke aanpak van hennepteelt en drugslabs.

In tegenstelling tot de dossiervorming bij het gebruik van artikel 174a Gemeentewet, hoeft er bij het gebruik van artikel 13b Opiumwet geen overlast aangetoond te worden. Overlastgevende incidenten kunnen wel meewegen bij het opleggen (en motiveren van de noodzaak) van een bestuurlijke maatregel.

De overtreding moet voldoende concreet beschreven zijn en de plaats, tijd en omstandigheden moeten worden vermeld. In tegenstelling tot het strafrecht is in het bestuursrecht niet aangegeven wanneer er sprake is van voldoende wettig bewijs. Of een zaak ‘bewijstechnisch’ rond is, zal afhangen van de feiten en omstandigheden van het concrete geval. Het moet voldoende aannemelijk zijn dat drugshandel in relatie staat tot het betreffende pand (woning of lokaal).

Na ontvangst van de bestuurlijke rapportage en na inventarisatie van de aanvullende eigen informatie beoordeelt de burgemeester of er een bestuurlijke maatregel moet worden opgelegd en, zo ja, welke. De burgemeester kan volstaan met een waarschuwing of een (preventieve) last onder dwangsom opleggen. Ook kan de burgemeester een last onder bestuursdwang opleggen. Daarmee kan de burgemeester de woning of het lokaal (tijdelijk) sluiten.

De burgemeester informeert de belanghebbende schriftelijk over de voorgenomen maatregel. Hierin vermeldt de burgemeester de geconstateerde feiten.

• Waarschuwing
   Als er wordt gekozen voor een waarschuwing is het van belang om in de waarschuwingsbrief aan te geven hoe lang deze waarschuwing geldt en wat de consequenties zijn als er binnen die termijn opnieuw sprake is van een overtreding van de Opiumwet in het pand. Vaak worden recidivetermijnen in beleidsregels opgenomen en wordt hierin ook aangegeven wat de burgemeester doet als er sprake is van recidive binnen de gestelde termijn. Het geeft betrokkenen duidelijkheid welke maatregel zij kunnen verwachten als zij de Opiumwet nogmaals in het betreffende pand overtreden. Een waarschuwingsbrief is geen besluit.

• Preventieve last onder dwangsom
   De preventieve last onder dwangsom moet goed worden onderscheiden van de reguliere last onder dwangsom. Een preventieve last onder dwangsom kan alléén worden opgelegd in het geval van een dreigende overtreding, of een dreigende illegale situatie. De burgemeester kan alleen een preventieve last onder dwangsom opleggen, wanneer het gevaar voor de overtreding klaarblijkelijk dreigt.Het opleggen van een preventieve dwangsom is alleen mogelijk wanneer er duidelijk gevaar dreigt dat er een nog niet eerder gepleegde overtreding zal worden begaan. De Raad van State oordeelt in de uitspraak van 13 april 2016 dat het gevaar voor een overtreding duidelijk dreigt, als de overtreding zich met een ‘aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid’ zal voordoen. Een preventieve last onder dwangsom kan dus alleen worden opgelegd als het gaat om een nieuwe, nog niet gepleegde overtreding.
• Last onder dwangsom
  Met het inzetten van een last onder dwangsom beweegt de burgemeester de overtreder ertoe zelf zijn overtreding of herhaling ervan ongedaan te (doen) maken. Daarom heeft de last onder dwangsom de voorkeur boven de last onder bestuursdwang. De lasten en de verantwoordelijkheid worden direct bij de overtreder gelegd, wat past bij het principe ‘de overtreder betaalt’.Als er gekozen wordt voor het verzenden van een voornemen tot het opleggen van een last onder dwangsom, is het gebruikelijk dat betrokkene(n) daarbij een termijn krijgen voor een zienswijze. De zienswijzetermijn moet redelijk zijn. Dit kan variëren van een paar dagen tot een paar weken. Over het algemeen is 1 tot 2 weken gebruikelijk.
• Last onder bestuursdwang (sluiting)
  Als de burgemeester van plan is om een woning of lokaal te sluiten, is het belangrijk om de belanghebbende actief te bevragen naar de gevolgen van de sluiting van de woning of lokaal. De gevolgen voor bewoners van de woning zijn namelijk vergaand. Een zorgvuldige afweging tussen enerzijds de geschiktheid van en noodzaak tot het opleggen van de maatregel en anderzijds de gevolgen daarvan voor belanghebbenden is noodzakelijk. Ook eigenaren of verhuurders, geen bewoners zijnde, kunnen belang hebben bij het geopend houden van het pand. Bijvoorbeeld om het pand te kunnen gebruiken voor bedrijfsdoeleinden of om het pand te kunnen blijven verhuren. Ook zij moeten daarom worden aangeschreven.Als er gekozen wordt voor het verzenden van een voornemen tot het opleggen van een last onder bestuursdwang (sluiting), is het gebruikelijk (behalve bij spoedeisende situaties) dat betrokkene(n) daarbij een termijn krijgen voor een zienswijze. De zienswijzetermijn moet redelijk zijn. Dit kan variëren van een paar dagen tot een paar weken. Over het algemeen is 1 tot 2 weken gebruikelijk.

Voor het bepalen van een geschikte en passende bestuurlijke maatregel kan het gemeentelijke beleid richtinggevend zijn of, als de gemeente geen beleid heeft opgesteld, een vaste gedragslijn. Als er geen beleidsregel of vaste gedragslijn is, moet per casus gemotiveerd worden waarom de betreffende bestuurlijke maatregel wordt getroffen.

Ondanks de uitgangspunten uit de beleidsregel of de vaste gedragslijn blijft het van belang om in iedere zaak de specifieke omstandigheden af te wegen en maatwerk te leveren. Dit betekent dat in iedere casus moet worden beoordeeld of de maatregel(en) uit de beleidsregel of vaste gedragslijn geschikt en noodzakelijk is/zijn in die specifieke situatie. Daarnaast moet worden beoordeeld of toepassing daarvan geen onevenredige gevolgen heeft voor betrokkenen.

Als de burgemeester alle belangen heeft afgewogen en besluit om een bestuurlijke maatregel op te leggen, zoals een last onder dwangsom of een last onder bestuursdwang, dan moet dit in een schriftelijk besluit goed worden gemotiveerd. Daarbij is het belangrijk dat de gemaakte belangenafweging goed (gemotiveerd) wordt uitgeschreven in het definitieve besluit. In deze motivering moeten de volgende aspecten terugkomen:

• Waarom de maatregel het meest passend (geschikt) is;
• Waarom de maatregel noodzakelijk is;
• De evenwichtigheid van de maatregel ten opzichte van de gevolgen hiervan voor de betrokkene(n); waarom het opleggen van de maatregel zwaarder weegt dan de gevolgen hiervan voor betrokkene(n);
• Als wordt afgeweken van de voorgenomen bestuurlijke maatregel en/of de beleidsregel of vaste gedragslijn: waarom hiertoe wordt overgegaan.

Als de burgemeester besluit om het pand te sluiten, wordt het sluitingsbevel op grond van artikel 13b Opiumwet op schrift gesteld. Het sluitingsbevel wordt aangetekend verzonden of in persoon uitgereikt door de politie aan de belanghebbende(n). Belanghebbenden zijn in ieder geval de bewoners en gebruikers van de woning of het lokaal en de eigenaar (in geval van verhuur).

Elementen sluitingsbevel

In het bevel tot sluiting worden doorgaans de volgende elementen opgenomen:

• sluiting op grond van artikel 13b Opiumwet;
• het pand dat is gesloten;
• waarom tot sluiting is overgegaan (proportionaliteit, subsidiariteit);
• belangenafweging;
• de termijn van de sluiting;
• de begunstigingstermijn;
• de dwangmiddelen die zullen worden toegepast;
• dat tegen het besluit bezwaar en beroep mogelijk is.

Kosten sluiten verhalen

De kosten van sluiting kunnen op grond van artikel 5:25 eerste lid, Awb op de overtreder worden verhaald. In de dwangbeschikking moet hiervan melding worden gemaakt.

Bezwaar en beroep

Het besluit tot sluiting van een lokaal of woning is een besluit in de zin van artikel 1:3 Awb. De overige bepalingen van deze wet zijn dan ook van toepassing. Dit betekent dat alle belanghebbenden tegen het besluit bezwaar kunnen aantekenen en vervolgens, na de beslissing op het bezwaarschrift, beroep bij de bestuursrechter kunnen instellen. Horen kan zowel schriftelijk (bijvoorbeeld met het concept van het voorgenomen besluit) als mondeling (dus ook telefonisch op zeer korte termijn) (art. 4:9 Awb)

Bij de uitvoering van de sluiting kunnen naast een medewerker van de gemeente en politie ook een aannemer, het energiebedrijf, de GGD en eventueel een medewerker van een verslavingszorginstelling aanwezig zijn. Het pand wordt ontruimd, zo nodig ontsmet, de nutsvoorzieningen worden afgesloten en de deuren en ramen worden wanneer nodig dichtgetimmerd. Het is aan te raden de woning te verzegelen. Het doorbreken van een zegel levert een strafbaar feit op (artikel 199 Wetboek van Strafrecht).

Op het pand wordt een sluitingsbevel aangebracht. Sommige gemeenten kiezen ervoor om dit duidelijk zichtbaar kenbaar te maken met bijvoorbeeld een poster of makelaarsbord. Daarnaast kan de gemeente een bewonersbrief en persbericht versturen om een duidelijk signaal af te geven. Bekijk het tabblad ‘communicatiemiddelen’ voor voorbeelden.

Verplichte registratie

Op grond van de Wet kenbaarheid publiekrechtelijke beperkingen onroerende zaken dient de sluiting van het pand binnen 4 dagen te worden ingeschreven in de landelijke voorziening. Bekijk voor meer informatie de website van het Kadaster. Het besluit geldt hierdoor ook voor rechtsopvolger(s).

Verbod betreden gesloten woning of lokaal

De gemeente kan een verbod tot het betreden van een gesloten woning of lokaal opnemen in de Algemene Plaatselijke Verordening (APV), zodat vanuit het bestuur kan worden opgetreden tegen personen die zich niet aan de sluiting houden. In de model-APV van de VNG is het volgende artikel opgenomen.

Artikel 2:41 Betreden gesloten woning of lokaal

1. Het is verboden een krachtens artikel 174a van de Gemeentewet gesloten woning, een niet voor publiek toegankelijk lokaal of een bij die woning of dat lokaal behorend erf te betreden.
2. Het is verboden een krachtens artikel 13b van de Opiumwet gesloten woning, een niet voor het publiek toegankelijk lokaal, een bij die woning of dat lokaal behorend erf, een voor het publiek toegankelijk lokaal of bij dat lokaal behorend erf te betreden.
3. Deze verboden gelden niet voor personen wier aanwezigheid in de woning of het lokaal wegens dringende reden noodzakelijk is. 

Een belanghebbende, zoals een eigenaar, kan de burgemeester tussentijds schriftelijk verzoeken de sluiting op te heffen. Bij zijn beslissing op zo’n verzoek neemt de burgemeester onder meer in overweging of de te realiseren doelen van de sluiting zijn behaald.

De kosten van de sluiting van een woning of lokaal kunnen in zijn geheel of gedeeltelijk aan de overtreder worden toegerekend. In de dwangbeschikking moet hiervan melding worden gemaakt. Het verhalen van de kosten kan plaatsvinden bij dwangbevel (artikel 5:25 Awb).

Bezwaar en voorlopige voorziening

Als een belanghebbende zich niet met het besluit kan verenigen, kan deze belanghebbende binnen 6 weken bezwaar maken bij de burgemeester. Deze termijn gaat een dag nadat het besluit op de voorgeschreven wijze is bekendgemaakt in. Voordat de burgemeester op het bezwaar beslist, stelt hij de belanghebbende in de gelegenheid te worden gehoord. Het horen vindt vaak plaats door een advies- of bezwaarcommissie die onafhankelijk van de betreffende gemeente handelt. Na het horen geeft de advies- of bezwaarcommissie een advies aan de burgemeester. De burgemeester neemt vervolgens een nieuw besluit.

Het indienen van een bezwaarschrift schorst de werking van het besluit niet. Om een eventuele schorsing te bewerkstelligen, kan de belanghebbende in het geval van spoed een verzoek bij de rechtbank indienen om een voorlopige voorziening te treffen.

Beroep

Als een belanghebbende het oneens is met de beslissing op bezwaar kan de belanghebbende er binnen zes weken, met ingang van de dag na verzending van de beslissing op bezwaar, tegen in beroep gaan bij de rechtbank. Het instellen van beroep schorst de werking van de beslissing op bezwaar niet. Ook in dit geval is het mogelijk om bij spoed, naast het instellen van beroep, de voorzieningenrechter van de rechtbank te verzoeken om een voorlopige voorziening te treffen.

Hoger beroep

Als een belanghebbende het oneens is met de uitspraak in beroep, kan er binnen 6 weken na de uitspraak hoger beroep worden ingesteld bij de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State. In het geval van spoed kan een verzoek worden ingediend om een voorlopige voorziening te treffen.

Op verzoek van een verhuurder, huurder of eigenaar kan de burgemeester het besluit opheffen. De burgemeester kan het besluit gedurende de looptijd ook wijzigen.

Na het einde van de sluitingstermijn keren de gebruikers van het pand in principe terug (behalve als bijvoorbeeld de huurovereenkomst ontbonden is). De burgemeester gaat er dan vanuit dat de openbare orde voldoende hersteld is.

Als blijkt dat na heropening van een pand de drugshandel en/of -productie en/of -teelt en/of voorbereiding ervan opnieuw plaatsvindt, kan de burgemeester opnieuw een sluitingsbevel uitvaardigen. Meestal gaat de burgemeester dan tot een langere sluiting over.