Rechterlijke macht – Artikel 38v Wetboek van Strafrecht
Artikel 38v Wetboek van Strafrecht (Sr) bepaalt dat een strafrechter bij een veroordeling voor een strafbaar feit een vrijheidsbeperkende maatregel kan opleggen.
De maatregel is bedoeld om de maatschappij te beveiligen of om te voorkomen dat de verdachte opnieuw een strafbaar feit pleegt.
De rechter kan vrijheidsbeperkende maatregelen opleggen in de vorm van een gebiedsverbod, contactverbod, gebiedsgebod of meldplicht. Dat kan hij doen bij lichte feiten zoals vernieling en openbaar dronkenschap, maar ook bij ernstige feiten zoals mishandeling en verboden wapenbezit.
De strafrechter kan volgens Artikel 38v lid 2 Sr, 4 soorten beperkingen in de vorm van een vrijheidsbeperkende maatregel opleggen. Dit zijn het gebiedsverbod, het contactverbod, het gebiedsgebod en de meldplicht.
Deze maatregelen kunnen met elkaar worden gecombineerd en zijn vrijwel hetzelfde als de gedragsaanwijzingen die de officier van justitie op grond van artikel 509hh Strafvordering kan opleggen.
Gebiedsverbod
Het gebiedsverbod houdt in dat een verdachte zich niet mag bevinden in een bepaald gebied. Een gebiedsverbod kan grote en kleine gebieden omvatten. Het verbod kan bijvoorbeeld betrekking hebben op een straat.
In deze zaak ECLI:NL:RBNHO:2017:11682 werd een man veroordeeld voor het stalken van een vrouw. Hij kreeg een gebiedsverbod opgelegd voor de straat waarin de vrouw woonde. Hetzelfde (ECLI:NL:RBROT:2016:543) gold voor een man die veroordeeld werd voor huiselijk geweld. Hij mocht niet meer op de werk- en woonlocatie van het slachtoffer komen. Het gebiedsverbod kan ook betrekking hebben op (de omgeving van) een bepaald gebouw. Zo mocht de verdachte uit deze zaak ECLI:NL:RBNHO:2016:2491 zich niet meer ophouden in de buurt van een supermarkt waar hij eerder een overval had gepleegd.
Bij voetbaloverlast houdt een gebiedsverbod tegelijkertijd vaak ook een stadionverbod in. De rechter moet bij het bepalen van het verboden gebied ervoor zorgen dat de verdachte zo min mogelijk in zijn vrijheid wordt beperkt. Ook moet de rechter bekijken of hij het verbod kan beperken tot bepaalde dagen en tijdstippen. Bij voetbaloverlast mag de verdachte dan bijvoorbeeld alleen niet bij het stadion komen wanneer er daadwerkelijk wedstrijden worden gespeeld.
Contactverbod
De strafrechter kan een verdachte bevelen zich te onthouden van contact met een bepaald persoon of bepaalde personen. Een contactverbod wordt vaak opgelegd bij strafbare feiten met een persoonlijk karakter, zoals bij mishandeling, bedreiging en huiselijk geweld.
Zo werd aan deze man (ECLI:NL:RBROT:2016:543) die veroordeeld werd voor huiselijk geweld, naast het gebiedsverbod ook een contactverbod opgelegd. Een contactverbod verbiedt alle soorten contact, zoals telefoneren, langslopen of berichten sturen via sociale media.
Bepaalde vormen van contact zijn moeilijk te controleren. Dat maakt een contactverbod lastig te handhaven. Er wordt vooral op gerekend dat degene voor wie het contactverbod is bedoeld, melding doet als de verdachte zich er niet aan houdt.
Gebiedsgebod
Bij een gebiedsgebod kan de strafrechter een verdachte bevelen om op een bepaald moment ergens aanwezig te zijn. Een gebiedsgebod is daarmee tegenovergesteld aan een gebiedsverbod. Het gebiedsgebod is aan artikel 38v Sr toegevoegd om vooral voetbalvandalisme tegen te gaan. De verdachte kan bijvoorbeeld verplicht worden om tijdens voetbalwedstrijden in zijn woning te blijven.
Ook kan een gebiedsgebod helpen om overlast bij evenementen te voorkomen, zoals vuurwerkoverlast tijdens oud en nieuw.
Meldplicht
Een strafrechter kan een verdachte bevelen zich op bepaalde tijdstippen te melden bij een opsporingsambtenaar. De meldplicht kan hij opleggen om voetbaloverlast tegen te gaan. Op het moment dat er wedstrijden worden gespeeld, moet de verdachte zich bij het politiebureau melden.
In zulke gevallen wordt een meldplicht vaak samen met een gebiedsverbod opgelegd. De meldplicht is dan bedoeld als extra middel om ervoor te zorgen dat de verdachte niet in het verboden gebied komt.
Een strafrechter legt de maatregel voor maximaal vijf jaar op. Uiteindelijk bepaalt de rechter die de maatregel oplegt de duur van de maatregel. Hierbij moet hij rekening houden met de noodzakelijkheid voor het opleggen van de maatregel en de proportionaliteit ervan.
Een strafrechter kan een vrijheidsbeperkende maatregel opleggen om de maatschappij te beschermen of om strafbare feiten te voorkomen. De Memorie van Toelichting geeft aan dat de maatregel al bij lichte strafbare feiten kan worden opgelegd. Denk hierbij aan het vernielen van winkels en stadions, openbaar dronkenschap en het overtreden van een Algemene Plaatselijke Verordening.
Concreet betekent dit dat de rechter die een zaak beoordeelt, naar het gedrag van de verdachte kijkt. Met name kijkt hij naar de strafbare feiten die door de verdachte zijn gepleegd en zijn persoonlijke omstandigheden.
Een maatregel kan door een rechter worden opgelegd als iemand voor een strafbaar feit wordt veroordeeld. Ook als de rechter besluit de verdachte geen straf op te leggen (artikel 9a Wetboek van Strafrecht), mag hij een vrijheidsbeperkende maatregel opleggen. Hij moet dan motiveren waarom hij de maatregel oplegt en concreet aangeven waarom de maatregel bijdraagt aan de veiligheid van de samenleving of andere strafbare feiten voorkomt.
Ontbreekt de motivering, dan houdt de maatregel geen stand. (ECLI:NL:HR:2017:4). De motivering hoeft niet heel uitgebreid te zijn, zoals blijkt uit deze zaak (ECLI:NL:HR:2015:2916). De rechter moet daarnaast rekening houden met het feit dat de maatregel ook in combinatie met een andere maatregel of straf kan worden opgelegd.
Jurisprudentie rechterlijke macht
De rechter kan vrijheidsbeperkende maatregelen opleggen op grond van art. 38v Wetboek van Strafrecht. Het gaat om het gebiedsverbod, het contactverbod en de meldplicht. De jurisprudentie maakt duidelijk dat een rechter zijn opgelegde maatregel goed moet motiveren. Maar ook dat een rechter maatregelen kan combineren. Tot slot geeft de jurisprudentie inzicht in de verschillende soorten strafbare feiten waarvoor een maatregel is opgelegd, zoals mishandeling en ernstig geweld.
Relevante jurisprudentie voor het OM
Ben je op zoek naar relevante jurisprudentie voor de rechterlijke macht? In de zoekfunctie selecteer je ‘rechterlijke macht’ om relevante zaken te selecteren.