Actieplan Wapens en Jongeren
Met het actieplan Wapens en Jongeren werden de handen ineengeslagen tegen wapengeweld en wapenbezit onder jongeren.
Het Actieplan Wapens en Jongeren liep van 2020 tot 2022. Met het actieplan Wapens en Jongeren werden de handen ineengeslagen tegen wapengeweld en -bezit onder jongeren. Alle deelnemende partijen deelden de norm dat wapenbezit en -gebruik nooit normaal gevonden mogen worden en de ambitie is om het wapenbezit onder jongeren te keren.
Persvragen
Voor mediavragen over dit onderwerp kun je contact opnemen met de persvoorlichters van het Ministerie van Justitie en Veiligheid.
Startpunt in de aanpak was dat er goed zicht is op jeugd en jongerengroepen die wapens dragen. Van groot belang was vervolgens dat alle betrokken partijen – scholen, jeugd- en welzijnswerk van gemeenten, horeca, politie en OM – in de aanpak goed samenwerkten en dat deze aanpak vanuit het Rijk werd ondersteund en versterkt met landelijke maatregelen.
Maatregelen tegen wapens bij jongeren
Het actieplan kende een totaalaanpak van zowel preventieve als proactieve en repressieve maatregelen. Het preventieve deel bestond uit bewustwording en ontmoediging via campagnes tegen wapenbezit onder jongeren en hun sociale omgeving. Lessen op school door bijvoorbeeld een officier van justitie en voorlichting door Halt droegen hier verder aan bij.
Gemeenten die het actieplan uitvoerden, en de politie zorgden voor een laagdrempelig aanspreekpunt op scholen – bijvoorbeeld een wekelijks spreekuur van wijkteams, een schooljongerenwerker of de wijkagent – voor jongeren die zich bedreigd voelden. Zo werd ook voorkomen dat scholieren denken dat het helpt om zich te bewapenen.
Toolbox
Het ministerie van Justitie en Veiligheid en het CCV ontwikkelden en onderhouden – in samenspraak met de bij dit actieplan betrokken partners – deze toolbox met informatie en praktijkvoorbeelden om wapenbezit en geweld met wapens tegen te gaan. Partners zijn 20 gemeenten, het OM, de politie, Halt, de William Schrikker, Stichting Jeugdreclassering en Jeugdbescherming, de Raad voor de Kinderbescherming en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).
Handreiking ‘Zó krijg je samen zicht op jongeren’
Als onderdeel van het actieplan Wapens en Jongeren maakte het CCV de handreiking ‘Zo krijg je samen zicht op jongeren‘. Deze handreiking gaat over vroegsignaleren van risicojongeren en jongeren die dreigen af te glijden naar de criminaliteit. Hij is relevant voor professionals die met jongeren te maken hebben en gaat in op de organisatie van vroegsignalering en (gezamenlijk) oppakken van signalen. Er zit daarnaast ook een overzicht bij van mogelijke risicosignalen. Je kunt de handreiking downloaden via onderstaande link.
Evaluatie van het actieplan wapens en jongeren
In 2020 is het Actieplan Wapens en Jongeren opgesteld. Dit met het oog op de forse toename van het wapengebruik en steekincidenten onder jongeren en de steeds jonger wordende daders. Het actieplan is in opdracht van het WODC geëvalueerd door bureau Breuer & Intraval. Uit de evaluatie blijkt dat de urgentie van het probleem zorgde voor te veel focus op de korte termijn bij de ontwikkeling van maatregelen. Er was vooraf onvoldoende duidelijk wie de jongeren waren die wapens droegen, wat hun motieven waren en hoe een gedragsverandering tot stand gebracht zou kunnen worden. Om dit probleem op lange termijn aan te pakken concluderen de onderzoekers dan ook dat er méér nodig is dan dit actieplan.
Door de urgentie vroegen politiek en samenleving om ‘daadkracht’ en snelheid van handelen. Het plan is daarom in korte tijd geschreven (drie á vier maanden). Er is onderzocht hoe het probleem eruitziet, maar er is geen nulmeting gedaan en bestaand beleid is niet op effectiviteit onderzocht. Ook is niet gekozen voor een nadere analyse van de doelgroep en de motieven van jongeren om een wapen te dragen. Hierdoor was onvoldoende duidelijk wie de doelgroep was van het actieplan en hoe deze groep het beste kon worden bereikt. Door dit gebrek aan focus was het voor deelnemende gemeenten bij sommige acties lastig om hieraan invulling te geven, en bij andere acties stelden zij vraagtekens bij het bereiken van de doelgroep en daarmee bij de effectiviteit van de betreffende actie. Bij enkele acties is zelfs opgemerkt dat deze mogelijk een averechts effect hebben en juist leiden tot meer wapenbezit onder jongeren.
Een positieve uitwerking van het actieplan en de wijze waarop het tot stand kwam, is dat het momentum creëerde voor de aanpak van wapenbezit en -gebruik onder jongeren. Deelnemende gemeenten onderschrijven dat hieraan een stevige impuls is gegeven. Een aantal gemeenten heeft lokaal onderzoek uitgevoerd en zo de kennis van de doelgroep vergroot. Wanneer uit deze onderzoeken bleek dat een actie niet effectief of zelfs een averechts effect zou hebben, zijn deze gemeenten gestopt met het uitvoeren van deze acties.
Om daadwerkelijk een gedragsverandering te bereiken bij de groep die al een wapen draagt, of waarbij het risico hierop groot is, zal langdurig preventief beleid nodig zijn. Dit zou moeten bestaan uit diepgaand en positief contact met de risicojongeren. Deze maatregel, die doorgaans wordt uitgezet bij jongerenwerk, is niet concreet in het actieplan genoemd, maar lijkt een veelbelovend middel om de risicojongeren te bereiken en ander perspectief te bieden, om zo wapenbezit en -gebruik onder jongeren tegen te gaan.
Aan het Actieplan Wapens en Jongeren werkten 20 gemeenten, het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid, bureau Halt, Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, Openbaar Ministerie, Politie, Raad voor de Kinderbescherming, Jeugdreclassering en Jeugdbescherming en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten mee, onder leiding van het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV). Het doel van het actieplan was om in een periode van twee jaar (2021 en 2022) het wapenbezit en -gebruik onder jongeren terug te dringen. De 16 acties die staan beschreven in het plan dienen dit doel.
In de officiële reactie op de evaluatie van het Actieplan Wapens en Jongeren van het ministerie van JenV en OC&W worden de uitkomsten bevestigd. Er is meer nodig om het wapenbezit onder jongeren terug te dringen. Daarbij moeten ook andere middelen worden ingezet. Met inachtneming van de aanbevelingen uit het evaluatierapport zullen de deelnemers aan het Actieplan zich gezamenlijk blijven inzetten op het tegengaan van wapenbezit en wapengebruik onder jongeren. Dat doen ze onder meer door:
- Verdiepend onderzoek te doen naar de doelgroep en de achterliggende oorzaken voor het dragen wapens.
- In te zetten op contact met de doelgroep. Door de inzet van jongerenwerkers en rolmodellen.
- Aandacht te besteden aan scherpte in de uitvoering. Om de doelgroep beter te bereiken, worden acties gericht op specifieke wijken en jongeren.
- Het ontstane netwerk van ambtenaren, bestuurders en professionals te behouden.
Kamerbrief over uitvoering plan en procesevaluatie Actieplan Wapens en Jongeren (Rijksoverheid)