Lachgasverbod
Sinds 1 januari 2023 staat lachgas (distikstofmonoxide) op lijst II van de Opiumwet.
Sinds 1 januari 2023 staat lachgas (distikstofmonoxide) op lijst II van de Opiumwet. Dit betekent dat het verboden is om lachgas te verstrekken, te bereiden of aanwezig te hebben. Er geldt geen landelijk gebruiksverbod op lachgas. Het doel van het verbod is om de brede beschikbaarheid van lachgas voor recreatief gebruik terug te dringen en daarmee het aanbod ervan te beperken.
Gevaar voor gezondheid en samenleving
Sinds een aantal jaar wordt lachgas steeds meer recreatief als roesmiddel gebruikt. Uit de Nationale Drug Monitor (NDM) kwam naar voren dat dit met name door verschillende groepen jongeren en jongvolwassenen gedaan wordt. Lachgas kan voor gezondheidsproblemen zorgen, zoals hoofdpijn, duizeligheid en tintelingen in handen en voeten. Overmatig gebruik kan leiden tot zenuwschade en in het ergste geval tot verlamming. Het recreatief gebruik van lachgas levert een gevaar op voor de gezondheid en de samenleving en is daarom op de Opiumlijst geplaatst.
Uitzonderingen
Lachgas kent verschillende toepassingen die niet zijn gericht op recreatief gebruik als roesmiddel. De oorspronkelijke toepassingen van lachgas, lachgas bestemd voor technische doeleinden (industrieel lachgas) en lachgas als drijfmiddel voor het opspuiten van voedingsmiddelen zoals slagroom, blijven toegestaan en zijn dus uitgezonderd van het verbod. Dit staat in de toevoeging van artikel 15a Opiumwetbesluit. Ook het gebruik van medisch lachgas blijft mogelijk.
Webinar lachgasverbod
Op 4 april 2023 verzorgde Franc Pommer van Hekkelman advocaten en notarissen een webinar over de handhaving van het lachgasverbod in de gemeentepraktijk. Bekijk het webinar hierboven terug of download de presentatie.
Handhaving van het lachgasverbod
Als toezichthouders lachgas aantreffen, is het belangrijk dat zij controleren of het lachgas legaal wordt toegepast. Zij kunnen hiervoor inlichtingen inwinnen en zakelijke gegevens en bescheiden inzien (toepassing artikel 5:16 en 5:17 Awb). Hierbij kunnen zij zich de volgende vragen stellen:
- Er moet sprake zijn van een gesloten verstrekkingsregime (dit houdt in dat fabrikanten en handelaren rechtstreeks leveren aan instanties en personen die het lachgas als voedingsadditief gebruiken en voldoen aan de SBI-codering; o.a. SBI-code 10.51 vervaardiging van zuivelproducten (geen consumptie-ijs) en SBI-code 10.5 vervaardiging van zuivelproducten).
- Er moet een Europees voedingskenmerk aanwezig zijn: E-markering (E942).
- Het lachgas zit in speciaal daarvoor bestemde (kleinere) ampullen.
- Bij levering van lachgas als voedingsadditief wordt altijd (digitale) verklaring van eindgebruik gevraagd en een (digitaal) afschrift van KvK-uittreksel.
- Eindgebruikers mogen maximaal 5 dozen van maximaal 50 ampullen in bezit hebben voor de toepassing van lachgas als voedingsadditief.
- Er is geen enkele consumententoepassing van lachgas als voedingsadditief.
Bedrijven met de volgende SBI-codes mogen lachgas als voedingsadditief gebruiken. Deze lijst kan nog aangevuld worden.
Detaillisten
- SBI-code 47.5: winkels in overige huishoudelijke artikelen
- SBI-code 47.59: winkels in meubels, verlichting en overige huishoudelijke artikelen (rest)
- SBI-code 47.59.5: winkel in glas- porselein- en aardewerk
- SBI-code 47.59.6 winkels gespecialiseerd in overige huishoudelijke artikelen (rest)
- SBI-code 47.59.7: winkels in huishoudelijke artikelen algemeen assortiment
Eindgebruikers
- SBI-code 47.24: winkels in brood, banket, chocolade en suikerwerk.
- SBI-code 47.24.1: winkels in brood en banket.
- SBI-code 47.24.2: winkels in chocolade en suikerwerk.
- SBI-code 55.1: hotels e.d.
- SBI-code 55.10: hotels e.d.
- SBI-code 55.10.1: hotel-restaurants.
- SBI-code 55.10.2: hotels (geen hotel-restaurants), pensions en conferentieoorden.
- SBI-code 56: eet- en drinkgelegenheden.
- SBI-code 56.1: restaurants, cafetaria’s e.d.
- SBI-code 56.10: restaurants, cafetaria’s e.d. en ijssalons.
- SBI-code 56.10.1: restaurants.
- SBI-code 56.10.2: cafetaria’s, lunchrooms, snackbars, ijssalons, eetkramen e.d.
- SBI-code 56.2: kantines en catering.
- SBI-code 56.21: eventcatering.
- SBI-code 56.29: kantines en contractcatering.
- SBI-code 56.3: cafés.
- SBI-code 56.30: cafés.
- SBI-code 85.3: voortgezet onderwijs.
- SBI-code 85.31.2: voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs.
- SBI-code 85.31.3: praktijkonderwijs.
- SBI-code 85.32.1: middelbaar beroepsonderwijs.
- SBI-code 85.4: tertiair onderwijs.
- SBI-code 85.41: niet-universitair hoger onderwijs.
- Alleen technische toepassingen die zijn erkend in de Europese REACH-verordening (Registratie, Evaluatie, Autorisatie en restrictie van CHemische stoffen) zijn toegestaan.
- Andere toepassingen dan in REACH zijn geen (wettelijke) technische toepassingen van lachgas.
- Het lachgas zit in grote gasflessen.
- Lachgas is veelal ‘bijproduct’ bij bedrijven, het is ondergeschikt aan andere bedrijfsactiviteiten (onder andere SBI-code 20.11 – vervaardiging van industriële gassen of SBI-code 20.11 – vervaardiging van chemische basisproducten, kunstmeststoffen en stikstofverbindingen en van kunststof en synthetische rubber in primaire vorm).
- Het lachgas wordt directe van producent aan eindgebruiker geleverd.
- Industrieel lachgas kent geen enkele gangbare consumententoepassing.
In de praktijk wordt vooral industrieel lachgas als genotmiddel aangeboden. Meestal wordt dit geïmporteerd van buiten de Europese Unie (omdat binnen de EU voldaan moet worden aan de REACH-verordening).
Aanwijzingen voor strafbaar handelen
De volgende zaken kunnen erop wijzen dat het aangetroffen lachgas bestemd is voor recreatief gebruik:
- (Zeer) grote hoeveelheid gasflessen
- Groot formaat gasflessen
- Geen Europese kenmerken (E-markering (voedingsadditief), REACH-kenmerken (technische toepassing), etc.)
- Geen duidelijke toepassing als voedingsadditief
- Geen duidelijke REACH-erkende toepassing
- Kwaliteit van de inrichting en toegepaste technieken (professioneel of amateuristisch)
- Lachgasbewerking/-verwerking is hoofdzaak van de bedrijfsvoering
- Er is geen duidelijke afspraak waar te nemen (op basis van een boekhouding) dat er aan allerlei verstrekkingsregels wordt voldaan die binnen de gesloten keten gebruikelijk is
- Verstrekkingsregime eindgebruikers
- Specificaties (handelsdocumenten, facturen, etc.) zijn niet te overleggen
- Andere omstandigheden, zoals de plekken waarop het lachgas is aangetroffen (bijv. lachgasampullen op passagiersstoel personenauto)
Handhavingsgrondslagen APV
Naast handhaven op basis van de Opiumwet, kunnen gemeenten ook handhaven op grond van de APV. De volgende artikelen uit de model-APV van de VNG hebben betrekking op de aantasting van de openbare orde en kunnen naast de Opiumwet blijven bestaan. APV-artikelen die betrekking hebben op een verkoopverbod van lachgas komen te vervallen. Deze artikelen regelen namelijk hetzelfde als wat de Opiumwet voortaan regelt.
“Onverminderd het bepaalde in de Opiumwet is het verboden zich op een openbare plaats op te houden met het kennelijke doel om, al dan niet tegen betaling, middelen als bedoeld in de artikelen 2 of 3 van de Opiumwet of daarop gelijkende waar af te leveren, aan te bieden of te verwerven, daarbij behulpzaam te zijn of daarin te bemiddelen.”
Zie ook: ECLI:NL:RVS:2022:1361
“Het is verboden op of aan de weg, op een andere openbare plaats of in een voor publiek toegankelijk gebouw middelen als bedoeld in de artikelen 2 of 3 van de Opiumwet of daarop gelijkende waar te gebruiken, toe te dienen, dan wel voorbereidingen daartoe te verrichten of ten behoeve van dat gebruik voorwerpen of stoffen voorhanden te hebben.”
Dit artikel geldt alleen als het gepaard gaat met een verstoring van de openbare orde.
- Het is verboden op een openbare plaats lachgas recreatief als roesmiddel te gebruiken, voorbereidingen daartoe te verrichten of ten behoeve van dat gebruik voorwerpen of stoffen bij zich te hebben, indien dit gepaard gaat met overlast of andere gedragingen die de openbare orde verstoren, het woon- of leefklimaat nadelig beïnvloeden of anderszins hinder veroorzaken.
- Het is verboden op een openbare plaats die deel uitmaakt van een door het college ter bescherming van de openbare orde of het woon- en leefklimaat aangewezen gebied lachgas recreatief als roesmiddel te gebruiken, voorbereidingen daartoe te verrichten of ten behoeve van dat gebruik voorwerpen of stoffen bij zich te hebben.”
Dit geldt alleen als het gepaard gaat met een verstoring van de openbare orde.
Veelgestelde vragen
Doordat lachgas op lijst II van de Opiumwet geplaatst is, hebben burgemeesters de mogelijkheid om maatregelen te treffen als er in woningen of lokalen (zoals horeca) of op een daarbij behorend erf lachgas wordt verkocht, afgeleverd of verstrekt dan wel daartoe aanwezig is, of als voorwerpen of stoffen worden aangetroffen die bestemd zijn voor het bereiden van lachgas.
Op grond van artikel 13b van de Opiumwet kan een burgemeester een waarschuwing geven, een last onder dwangsom opleggen of een pand of bijbehorend erf sluiten met toepassing van bestuursdwang.
Handhaven van het lachgasverbod in de Opiumwet is voorbehouden aan de opsporingsdiensten. Door het gevaarzettingscriterium zijn boa’s niet bevoegd om te handhaven op de Opiumwet. Boa’s kunnen wel handhaven op zaken die te maken hebben met overlast. De boa’s kunnen dus blijven handhaven op de APV-bepalingen.
Er is geen ondergrens of gedoogbeleid voor lachgasampullen. Het bezitten van 1 ampul kan dus al verboden zijn, als het niet onder wettelijke uitzonderingen valt.
Het gebruik van lachgas als voedingsadditief is een eigenlijke toepassing en valt onder de uitzonderingen. In de nota van toelichting staat over thuiskoks en thuisbakkers:
“Het normale gebruik van lachgasampullen onder thuiskoks en thuisbakkers is zeer beperkt. Daarom is bij particulieren het bezit van meer dan 10 ampullen een (sterke) aanwijzing dat het lachgas niet bestemd is als voedingsadditief als bedoeld in dit besluit, en derhalve van strafbaar handelen op basis van artikel 3 Ow.”
Nee, het Openbaar Ministerie (OM) is hier momenteel nog mee bezig. Het OM moet lachgas opnemen in de strafvorderingsrichtlijn softdrugs Opiumwet. Daarnaast maakt het OM met input van de politie een richtlijn voor de vervolging. Het streven is om dit voor 1 juli 2023 rond te hebben.
Het recreatief gebruik van lachgas is niet verboden op grond van de Opiumwet. Het verstrekken, bereiden of aanwezig hebben van lachgas is wel verboden.
Handhaving (tenzij op grond van APV-bepaling), inbeslagneming, vervoer en vernietiging van lachgas ligt bij de opsporingsdiensten. Voor het vervoer van lachgas is een tijdelijke ontheffing aan de opsporingsdiensten verleend. Deze ontheffing geldt tot 1 juli 2023. Momenteel werken de ministeries aan een structurele regeling voor het vervoer van gevaarlijke stoffen.