Samenwerken – heel Nederland

Een zware crimineel start zijn carrière vaak op jonge leeftijd met een gewelddadig delict zoals een straatroof. Op tijd ingrijpen is daarom essentieel in de aanpak daarvan, stelt Jos van der Stap, landelijk coördinator overvallen en straatroof bij de Politie: “Met vroegtijdige interventies voorkom je dat jongeren doorgroeien tot zware criminelen.” Zijn inzichten en tips deelt hij met het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV).

Straatroof: de start van een criminele carrière

Straatroof is een delict waarbij de dader iets afpakt van het slachtoffer en daarbij geweld gebruikt, zoals bij een tasjesroof. “Stelen is één ding. Daarbij geweld gebruiken is een extra stap in het hoofd van de dader. Voor ons is dat een waarschuwingsteken. Zware criminelen, zoals Holleeder, zijn bijna allemaal zo begonnen”, aldus Van der Stap. Daar stipt hij gelijk de urgentie aan om straatroof aan te pakken.

Stijging aantal straatroven, daling tijdens corona

De cijfers liegen er niet om. In 2018 vonden ruim 3.500 straatroven plaats in Nederland. In 2019 steeg dat aantal met ongeveer 200. De stijging bleef zichtbaar in de eerste maanden van 2020. Marike van Deventer, oud- adviseur straatroof bij het CCV licht de cijfers toe. “Als de integrale aanpak verslapt, dan zie je dat het aantal delicten ook toe neemt.”  Toen de coronacrisis zich half maart aandiende, daalde het aantal juist fors. Van der Stap: “Dat had 2 redenen. Dit gelegenheidsdelict had simpelweg minder gelegenheid: er waren veel minder mensen op straat en daardoor dus minder potentiële slachtoffers, zoals toeristen.”

Aantal straatroven in Nederland

	2018	2019	2020 (tot mei)
Aantal straatroven	3.543	3.783	1.132
Percentage opgehelderd*	26,68%	28,73%	30,57%

* Uitleg Van der Stap: “De daders van deze delicten zijn vaak lastig op te sporen, omdat er niet altijd een duidelijke plaats delict is bij straatroof.”

Vaderfiguur en grenzen ontbreken

Wat drijft deze jongeren tot een gewelddadig delict? Kennis hierover kan helpen in de aanpak. Uit onderzoek van de gemeente Rotterdam bleek dat jongeren die een overval pleegden, een vaderfiguur misten in hun leven. Een rolmodel dat van bovenaf aangaf waar grenzen lagen. “Een vader kun je natuurlijk niet vervangen. Maar harde begrenzing kun je vanuit de politie wel vormgeven”, zo legt Van der Stap uit. De krachtigste formule om deze jongeren weer op het rechte pad te krijgen is om in een vroeg stadium samen te werken met gemeente, politie, scholen en jeugdwerk.

“Zware criminelen zoals Holleeder zijn zo begonnen”

Jos van der Stap, landelijk coördinator overvallen en straatroof bij de Politie

Aanpak straatroof

“Een goede samenwerking en het probleem inzichtelijk maken: op die manier kunnen we deze jongeren weer op het rechte pad krijgen”, zo legt Van der Stap uit. Hij geeft de aanpak op het Amsterdamse stadsdeel IJburg als voorbeeld. Hier vonden veel straatroven plaats. De gemeente nam diverse maatregelen, startte een preventieve social mediacampagne en zette de hulp van scholen in. “Jongeren werden opgepakt. Dat had een sneeuwbaleffect op andere jongere criminelen. Die voelden haarfijn aan dat de politie hun daden serieus nam.” Hoe kunnen onderstaande partijen straatroof samen effectief aanpakken?

Gemeente

1. Netwerk
   De gemeente kan een centrale rol spelen in de aanpak. Want zij heeft het netwerk met jongerenwerk, scholen, politie en bijvoorbeeld moskeeën en kan deze partijen strategisch inschakelen.
2. Kennis over hotspots
   Daarnaast heeft de gemeente inzicht op welke plekken – de zogenoemde hotspots – deze straatroven plaatsvinden. Wat is er in die gebieden precies aan de hand? Van der Stap: “Laat het niet te lang sudderen, want straatrovers gaan door totdat ze gepakt worden. Hoe langer ze doorgaan, hoe zwaarder hun delicten worden.”
3. Burgemeester
   Hotspots met veel straatroven creëren maatschappelijke onrust. “Zorg daarom dat dit thema en het urgentiebesef op de ambtelijke agenda van de burgemeester worden gezet. Want die gaat in de lokale driehoek (politie, burgemeester en officier van justitie) over hoe de politie lokaal wordt ingezet op welke prioriteiten.”
4. Cameratoezicht
   Camera’s hebben een direct effect op dit soort delicten. De pakkans wordt groter en het werkt preventief: daders weten dat ze gefilmd worden en slaan die plekken liever over.

Politie

Kennis van jeugdgroepen, probleemjongeren en de wijk: dat is wat wijkagenten hebben. Van der Stap: “Zij hebben zicht op het type kinderen dat in staat zou kunnen zijn om criminele dingen te doen. Deze sociale kennis is essentieel in het vroegtijdig signaleren en in de preventieve aanpak. Dit in combinatie met een opsporingsverzoek, maakt de aanpak effectief. Ons doel is dan ook dat onze wijkagenten goed in positie zijn en weten wat er speelt.”

Scholen en jeugdwerken

Leerkrachten en jeugdwerkers signaleren jongeren die problemen veroorzaken. Denk bijvoorbeeld aan jongens die een kort lontje hebben en agressief gedrag vertonen. Door die signalen te delen met andere partijen, kunnen jonge criminelen sneller worden opgespoord.

Voorkom doorgroei van criminele carrières.

Jos van der Stap, die inmiddels 40 jaar in het politievak zit, heeft een maatschappelijke betrokkenheid die door heel het land reikt. Zijn drijfveer om jongeren weer op het rechte pad te brengen, werkt aanstekelijk. Van der Stap sluit af met de volgende woorden: “Grijp in een vroeg stadium in. Zo voorkom je doorgroei van de criminele carrières. Anders ga je achter de feiten aanlopen en zijn we veel verder van huis.”