Betrokken partijen overvallen

De gemeente heeft de regie op het lokale integraal veiligheidsbeleid en coördineert vanuit deze rol de activiteiten om het aantal overvallen terug te dringen. De gemeente vervult de regierol zowel op bestuurlijk als op ambtelijk niveau.

Bestuurlijk niveau

Het besluit dat er een specifieke aanpak overvallen moet komen of dat er wordt aangesloten op een bredere aanpak (zoals een donkere dagen offensief) valt op bestuurlijk niveau. Uit de lokale veiligheidsanalyse kan blijken dat een dergelijke aanpak noodzakelijk is. Dit is het geval als de impact van een overval op de lokale gemeenschap groot is en/of als een gemeente voorbereid wil zijn op toekomstige overvallen.

Op advies van politie, Openbaar Ministerie (OM) en gemeenteambtena(a)r(en) neemt de burgemeester het besluit om een specifieke aanpak overvallen te ontwikkelen. De voortgang van de aanpak komt aan bod in het lokale driehoeksoverleg, waarin de burgemeester, het OM en de politie zijn vertegenwoordigd.

Ambtelijk niveau

De ontwikkeling van de aanpak overvallen vindt plaats op ambtelijk niveau. Veelal door de ambtenaar openbare Orde en Veiligheid. Dit kan met behulp van het door het CCV ontwikkelde stappenplan aanpak overvallen.

Regierol integrale aanpak van overvallen

De gemeente is als regisseur een van de partners die een bijdrage levert aan de lokale aanpak overvallen.

Om de samenwerking rond de aanpak overvallen goed in te richten en de problemen scherp op het netvlies te krijgen, kan het stappenplan aanpak overvallen worden gebruikt. Dit stappenplan biedt gemeenten handvatten om het proces in te richten rond de aanpak overvallen in samenwerking met haar partners zoals ondernemers, bewoners en politie.

Samenwerking

De gemeente kan haar regierol alleen goed invullen in  samenwerking met onder andere het Openbaar Ministerie, politie, ondernemers en het Regionaal Platform Criminaliteitsbeheersing (RPC).

Diverse aanpakken

De gemeente is regisseur van de aanpak overvallen en kan concrete maatregelen integraal uitvoeren op de aanpak van daders, de omgeving en of de slachtoffers. De regierol integrale aanpak van overvallen valt als volgt uiteen in:

• Persoonsgerichte (dader)aanpak
• Gebiedsgerichte aanpak
• Slachtoffergerichte aanpak.

Meer concrete maatregelen staan in de HIC-preventiewijzer.

De aanpak van overvallen heeft een relatie met de volgende gemeentelijke taken en beleidsvelden:

• Regisseur integraal veiligheidsbeleid
• Nazorg ex-gedetineerden
• Bestuurlijke maatregelen
• Partner in samenwerkingsverband Veilig ondernemen
• Vestigingsbeleid
• Inrichting openbare ruimte
• Uitvoeren Wet Werk en bijstand
• Aanbieden van schuldhulpverlening
• Centrum voor Jeugd en Gezin, toezicht naleving leerplicht

Een ondernemer heeft een belangrijke rol bij het voorkomen van overvallen. Hij heeft zelf een direct belang bij het creëren van een zo veilig mogelijke omgeving voor zijn personeel, zijn klanten en zichzelf.

Veel ondernemers nemen in de eigen onderneming al diverse, veelal preventieve, maatregelen. Hierbij kunnen ze gebruik maken van financiële middelen die de landelijke of lokale overheid beschikbaar stelt.

Samenwerken

Ondernemers kunnen overvallen niet in hun eentje voorkomen. Ze staan er ook niet alleen voor. Samenwerking met gemeente en politie is erg belangrijk. Samen kunnen er afspraken worden gemaakt over inspanningen die alle partijen treffen om een overval te voorkomen. Door samenwerking zijn maatregelen op elkaar afgestemd en daarmee effectiever.

Een ondernemer kan maatregelen nemen in 3 categorieën, namelijk:

• Organisatorische maatregelen, (overvaltrainingen, procedures met openen en sluiten van de winkel en het op tijd afromen van geld).
• Bouwkundige maatregelen (inrichting van de winkel zoals de opstelling van de kassa).
• Technische maatregelen (camerabeveiliging, DNA-spray, alarm).

Het valt niet zomaar te zeggen welke maatregelen nuttig en/of wenselijk zijn. Daarvoor zijn er te veel variabelen: de grootte van het bedrijf, de ligging, is er voorraad en zo ja wat is de waarde daarvan, et cetera.

Gecombineerde maatregelen

Aangezien het nemen van maatregelen uit 1 categorie vaak onvoldoende is, is een combinatie van maatregelen uit de 3 categorieën aan te raden. Hierbij kan wel gesteld worden dat de organisatorische maatregelen vaak de minste kosten met zich meebrengen en het grootste rendement opleveren.

Niet het hele bedrijfsleven heeft te maken met overvallen. Een aantal branches is regelmatig het doelwit van een overval:

• Detailhandel
• Horeca (hotels, snackbars, casino en pizzakoeriers)
• Tankstations
• Transportsector
• Supermarkten
• Juweliers
• Banken

Concrete maatregelen voor en door ondernemers staan in de HIC-preventiewijzer.

Het Openbaar Ministerie (OM) zorgt voor de opsporing en vervolging van strafbare feiten. Het OM is de enige instantie in Nederland die verdachten voor de strafrechter kan brengen.

Het repressieve optreden van het OM is per definitie achteraf en reactief en is maar beperkt effectief in het voorkómen van criminaliteit. Wel hebben een snelle afhandeling van een zaak in combinatie met een verhoogde pakkans een algemeen preventieve werking bij de aanpak van criminaliteit, waaronder overvallen.

De straffen die het OM vordert, moeten zoveel mogelijk recidive voorkomen. Maar ook het hoge vervolgpercentage van overvallers moet potentiële overvallers in de toekomst weerhouden van het plegen van een overval.

Taken van het OM

De rol van het OM in de aanpak van criminaliteit is grotendeels wettelijk vastgelegd. Het OM is heeft 3 hoofdtaken:

• Sturing en opvolging geven aan de opsporingsonderzoeken van de politie en de kwaliteit hiervan te bewaken.
• De vervolging van alle strafbare feiten.
• Toezicht op de uitvoering van strafvonnissen.

Naast de behandeling van de strafzaken, overlegt het OM met andere betrokken partners om tot een gezamenlijke interventiestrategie te komen.

Driehoeksoverleg en netwerkfunctie

Binnen een regio vindt het zogenoemde driehoeksoverleg plaats. Dit is een overleg van de burgemeester, het hoofd van de politie en het OM. Op basis van het regionale criminaliteitsbeeld en landelijk vastgestelde prioriteiten maken zij hier afspraken over de verdeling van de beschikbare politiecapaciteit. Een van de landelijke prioriteiten is de aanpak van gewelddadige vermogenscriminaliteit, waaronder overvallen.

Naast het driehoeksoverleg werkt het OM samen met allerlei andere instanties zoals de reclassering, het gevangeniswezen, de Raad voor de Kinderbescherming maar ook met advocaten en het bedrijfsleven. Het doel hiervan is het verminderen of voorkomen van criminaliteit en overlast.

Enkele maatregelen van het OM

Bij de aanpak van overvallen richt het OM zich op de uitvoering van volgende maatregelen:

• Persoonsgerichte aanpak: Bij de persoonsgerichte aanpak is nadrukkelijk oog voor de uitvoering van openstaande straffen, justitiële voorwaarden en dergelijke. Hierbij wordt samengewerkt met de partners in de Veiligheidshuizen. Daarnaast richt een actief opsporingsbeleid zich op het uit de roulatie halen van veroordeelde veelplegers.
• Slachtoffergerichte aanpak: Alle slachtoffers hebben de mogelijkheid van een slachtoffergesprek met de officier van justitie, van spreekrecht op de zitting en de vordering van een schadevergoeding. Is er sprake van onrust in de lokale samenleving dan wordt overwogen om samen met het lokaal bestuur bewonersbijeenkomsten te organiseren.
• Themazittingen: Door middel van themazittingen maakt het OM duidelijk dat overvallen niet worden geaccepteerd en dat overvallers te maken krijgen met een forse strafvervolging.
• Plukze: Door de buit van overvallers af te nemen, zorg het OM dat een overval niet loont.

Concrete maatregelen voor en door het OM staan in de HIC-preventiewijzer.

De politie probeert overvallen en de daarmee samenhangende criminaliteit, zoals straatroof en ramkraken, te voorkomen. Ze analyseert risico’s, dadergroepen, hot spots en is alert op mogelijke voorbereidingen van dergelijke misdrijven. De informatie van de politie is noodzakelijk voor advies aan gemeenten, ondernemers en Openbaar Ministerie (OM).

De politie richt zich binnen de aanpak van overvallen op:

• Preventie en tegenhouden.
• Met heterdaadkracht de pakkans vergroten.
• Alle opsporingsmogelijkheden benutten.
• Persoonsgerichte aanpak.

Voorlichting aan burgers over preventieve maatregelen is een belangrijk onderdeel van het politieoptreden tegen overvallen.

Mocht het tot een overval komen, dan zet de politie zoveel mogelijk in op heterdaadkracht. Het drieringenmodel is hierbij leidend: de politie spoort de dader op, speelt een leidende rol op het plaats delict, doet vervolgonderzoek en zorgt er zo voor dat de pakkans van de dader wordt vergroot.

Daarnaast werkt de politie met een persoonsgerichte aanpak. Dit betekent bijvoorbeeld dat de politie een Top X aan overvallers in beeld brengt. Deze Top X krijgt een aanpak op maat van politie en partners om zo recidive te voorkomen.

Organisatie

High Impact Crime-teams worden ingezet in de politieregio’s met de meeste overvallen. Met deze teams richt de politie zich, samen met het OM, op de operationele aanpak van overvallen. Deze teams bundelen en borgen kennis en expertise en versterken de sturing op de opsporing.

De andere politieregio’s werken met een vast overvallenteam en/of districtsrecherche.

In iedere politieregio is een overvalcoördinator aangesteld. Daarnaast heeft de politie een landelijke overvalcoördinator.

Meer informatie

Concrete maatregelen op gebied van de dadergerichte aanpak en preventie staan in de HIC-preventiewijzer.

Woningcorporaties moeten ervoor zorgen dat hun huurders prettig wonen. Bovendien is een woningcorporatie verantwoordelijk voor de veiligheid van de woningen en complexen die ze beheren. Het verkleinen van het risico op een woningoverval vormt daar een onderdeel van.

Een woningcorporatie kan met technische en bouwkundige beveiliging de kans op overvallen verkleinen. Denk hierbij aan kierstandhouders en goede verlichting. De kosten voor de aanschaf van beveiligingsproducten kunnen corporaties (deels) vergoed krijgen via landelijke of lokale subsidies.

Gedragsregels

Ook gedragsregels, bijvoorbeeld over het toelaten van bezoekers in complexen, kunnen de kans op overvallen verkleinen. Daarnaast kunnen corporaties huurders voorlichten over wat zij zelf kunnen doen aan de beveiliging van een woning. Dit kan bijvoorbeeld via het huurdersblad, bijeenkomsten en de corporatiewebsite.

In de voorlichting over woningovervallen is het aan te raden om een koppeling te maken met de aanpak van babbeltrucs en woninginbraak. Veel maatregelen die een overval helpen voorkomen, werken immers ook preventief tegen deze vormen van woningcriminaliteit. Woningovervallen zijn een te zeldzaam fenomeen om alleen daarover met bewoners te communiceren.

Doorverwijzen

Mocht het tot een overval komen, dan kan een woningcorporatie het slachtoffer ondersteunen door deze te verwijzen naar de juiste organisaties en door omwonenden voor te lichten over het voorkómen van een overval.

• Concrete maatregelen voor en door woningcorporaties staan in de HIC-preventiewijzer.