Onderzoeksrapporten
Laatst gewijzigd op: 14-10-2024Op deze pagina vind je onderzoeksrapporten over vastgoedcriminaliteit.
Op verzoek van het Landelijk Informatie- en Expertise Centrum (LIEC), is een literatuurscan uitgevoerd naar de rol van de vastgoedsector in
Nederland als gelegenheidsstructuur/facilitator voor de georganiseerde misdaad.
In kaart is gebracht wat bekend is over die rol en de mate waarin zowel (een combinatie van) repressieve als preventieve interventies en maatregelen beschikbaar zijn gericht op het voorkomen en opsporen van (bepaalde vormen van) georganiseerde misdaad die gebruik (of eigenlijk misbruik) maken van vastgoed.
Het Nederlandse financiële stelsel kan door criminelen worden misbruikt om illegaal verkregen vermogen wit te wassen of om terrorisme te financieren. Om dit te voorkomen zijn in de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) maatregelen opgelegd aan financiële instellingen en professionele dienstverleners – de zogenaamde poortwachters. Poortwachters hebben daarnaast te maken met verplichtingen volgend uit de Sanctiewet 1977 (Sw) en vaak ook met specifieke wet- en regelgeving, of beroepsstandaarden. Sommige financiële instellingen, zoals schadeverzekeraars, vallen niet onder de Wwft maar worden wel geacht de Sw na te leven. Met dit onderzoek is een verkenning verricht door KPMG naar de kansen en mogelijkheden om door samenwerking van de verschillende groepen poortwachters, dan wel door het toepassen van creatieve andere werkwijzen, een verbetering van de efficiëntie en effectiviteit van de antiwitwasketen en de naleving van de Sw te realiseren.
Fout vastgoed op vakantieparken is niet zichtbaar met het blote oog. Om criminele investeringen op vakantieparken toch te herkennen, heeft Bureau Beke onderzocht welke indicatoren op criminele investeringen op vakantieparken kunnen wijzen. Uit het onderzoek ‘Fout Vastgoed’ blijkt dat snelle doorverkopen, opvallende waardeveranderingen en hypotheken met een natuurlijk persoon kunnen helpen fout vastgoed op vakantieparken aan te wijzen.
Criminelen kunnen geld witwassen via de aankoop van een compleet vakantiepark of één of meerdere recreatiewoningen. Uit onderzoek dat RIEC Oost-Nederland in 2021 deed bleek dat criminele investeringen in vakantieparken vaker voorkomen dan gedacht. Uit het onderzoek kwam naar voren dat negen risico-indicatoren een rol speelden. Onbekend was echter welke rol.
Drie licht voorspellende indicatoren
Bureau Beke is in samenwerking met RIEC Oost-Nederland, het programma Vitale Vakantieparken Veluwe en het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) daarom nagegaan welke van deze negen indicatoren op fout vastgoed kunnen duiden. Ook is Bureau Beke nagegaan in welke mate vitale en niet-vitale vakantieparken gevoelig zijn voor criminele investeringen. Uit het onderzoek ‘Fout Vastgoed’ blijkt dat er drie indicatoren zijn die kunnen wijzen op criminele investeringen:
- huisjes die in korte tijd meerdere keren van eigenaar wisselen;
- huisjes die flink stijgen of dalen in waarde;
- hypotheek die niet bij een bank wordt afgesloten, maar bij een natuurlijk persoon
Ook vitale parken kwetsbaar voor criminele investeringen
Wat verder opvalt is dat ook een vitaal park dat er goed uitziet, veel recreatiemogelijkheden heeft en lovende recensies krijgt van bezoekers, kwetsbaar lijkt te zijn voor criminele investeringen. Dit is niet vreemd, want foute vastgoedinvesteringen zijn niet altijd met het blote oog waar te nemen, zo blijkt uit de mystery guest-activiteiten. Dit schrikt vakantiegangers dus ook niet af. Enkele signalen die een bezoeker wel zou kunnen zien zijn: permanente bewoning van accommodaties, verloedering of uitponding.
Aanbevelingen voor gemeenten
Ondanks dat het lastig is te voorkomen dat criminelen geld witwassen via de aankoop van een compleet park of één of meerdere recreatiewoningen, is het van belang dat gemeenten alert zijn op de kans dat criminelen parken misbruiken. Uit het onderzoek komen verschillende aanbevelingen voor gemeenten naar voren:
- Deel signalen of vermoedens van criminele investeringen in het lokale ondermijningsoverleg. De RIEC-partners kunnen zo gezamenlijk beoordelen of de signalen of vermoedens zich lenen voor een integrale casusaanpak.
- Overweeg de (her)invoering van een exploitatievergunning, waardoor een Bibob-onderzoek naar de eigenaren van het park mogelijk wordt.
- Investeer in de zichtbaarheid op parken in de vorm van (sociale) controle en handhaving.
- Gebruik het eigen instrumentarium (bouwvergunningen, bestemmingsplannen) doordacht om ontwikkelingsmogelijkheden van parken of vernieuwing van bestaande parken te beïnvloeden.
Over verschillende vakantieparken in Oost-Nederland bestaan vermoedens van criminele investeringen. Onduidelijk is of ook daadwerkelijk sprake is van criminele investeringen en hoe groot dit probleem in werkelijkheid is. Dit fenomeenonderzoek van RIEC Oost-Nederland probeert te voorzien in een antwoord op dit vraagstuk.
Het onderzoek geeft allereerst inzicht in de problematiek rondom criminele investeringen in vakantieparken. Het laat zien hoe die wereld in elkaar zit en geeft inzicht in de reden(en) voor criminelen om te investeren in vakantieparken. Daarnaast is gekeken naar hoe criminele investeringen zijn terug te zin in de regio Oost-Nederland.
Met behulp van deze inzichten is het mogelijk te onderzoeken welke barrières proessionals in de aanpak van ondermijning kunnen opwerpen om criminele investeringen in vakantieparken te voorkomen.
Een onderzoek naar een betere aanpak van crimineel pandmisbruik. Dit onderzoek is door 2 onderzoekers van de Hogeschool Rotterdam uitgevoerd, waar Motus de opdrachtgever van is geweest. Centraal in het onderzoek staat de beroepsmoraal bij verhuurmakelaars in de regio Rotterdam.
Wat is de meerwaarde van informatiedeling over crimineel pandgebruik tussen verhuurders van vastgoed, zoals woningcorporaties, recreatie- en vakantieparken, verhuurmakelaars en andere verhuurders van meerdere panden? Wat zijn de mogelijkheden en wat is de meerwaarde voor verhuurders om die informatie ook te delen met opsporingsdiensten zoals de politie en/of de Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD)? Het onderzoek ‘Foute huurders’ van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) geeft daar antwoord op.
Download foute huurders (WODC)
Bestuurlijke rapportages kunnen beter en sneller worden opgesteld, aangeboden en opgevolgd in zaken over sluitingen van drugspanden. Dit blijkt uit gepubliceerd onderzoek van de Rijksuniversiteit Groningen en Onderzoeksbureau Breuer&Intraval in opdracht van het Onderzoeksprogramma Politie en Wetenschap.
Download bestuurlijke rapportage bij sluitingen van drugspanden
Screening is een belangrijk middel voor de verhuurder om potentieel malafide huurders te weren. In opdracht van het ministerie van Justitie en Veiligheid deden CCV-adviseurs Dominique Rademaker en Sara Wester een casestudy naar het screeningsproces bij de verhuur van vastgoedobjecten. Bij deze objecten was achteraf sprake van malafide verhuur. “Een opvallende conclusie is dat verhuurders van mening zijn dat hun screeningsproces goed was, maar dat er toch criminelen door het proces heen glippen”, aldus Rademaker.
In de regio Rotterdam blijkt dat de meerderheid van de zware incidenten plaatsvindt in woningen van woningcorporaties. De huurders die hier verantwoordelijk voor worden gehouden, zijn niet zelden geronseld door criminelen om hun woning (gedeeltelijk) af te staan. Deze zogenoemde katvangers lopen een hoog risico, maar delen nauwelijks in de winst.
Een onderzoek van Edward van der Torre en Pieter Tops naar ondermijning in Groningen. Het onderzoek heeft het signatuur van ‘bestuurskundige criminologie’. Er wordt op basis van inzicht in ondermijning én in de huidige aanpak beredeneerd in hoeverre beleidsaanscherpingen wenselijk of noodzakelijk zijn. Wat beleid en organisatie betreft ligt de nadruk op de gemeente, al heeft de aanpak van ondermijning integrale aspecten.
Onderzoek naar de werking van de Wet versterking handhavingsinstrumentarium Woningwet.
Download de aanpak van malafide pandeigenaren & de handhaving van de Woningwet
Het doel van het onderzoek is inzicht geven in welke mogelijke aanpakken er zijn om de verschijningsvormen van vastgoedcriminaliteit in het district Groot Behrloo aan te pakken, als het gaat om de faciliterende rol voor de georganiseerde ondermijnende drugscriminaliteit.
Het rapport onderzoekt de rol van woningen en bedrijfsruimten bij ondermijnende criminaliteit in Nederland en vier landen van de Europese Unie (EU).
Onderzoek van de Nyenrode Business Universiteit naar de samenwerking van notarissen, makelaars/taxateurs en overheidsinstellingen om witwassen en fraude bij onroerend goed transacties te voorkomen.
Burgemeesters hebben de bevoegdheid om panden, zowel woningen als bedrijfspanden, te sluiten als er drugsactiviteiten plaatsvinden. Dit is geregeld in artikel 13b Opiumwet, ook wel bekend als de Wet Damocles. Het boek ‘Mee(r) doen met Damocles’ is een uitgave van het Aanjaagteam Ondermijning. Dit boek bevat twee rapporten waarin de uitvoering van het beleid nader wordt onderzocht en een menukaart Damocles die gemeenten en verhuurders aan de hand neemt om de wet toe te passen.
Pieter Tops geeft in deze video een korte samenvatting van het onderzoek ‘Damocles in de praktijk’. Rodney Weterings en Maartje Kruijf van Onderzoeksbureau Fraey geven in deze video een korte samenvatting van het onderzoek ‘Damocles op Maat’ en de menukaart.
In opdracht van de Taskforce Mobiel Banditisme onderzocht Bureau Beke of bedrijfsruimten, self-storage loodsen en garageboxen die primair verhuurd worden om legaal goederen, voorraden of grondstoffen (tijdelijk) op te slaan ook en op welke wijze door criminelen worden gebruikt. Verder is in kaart gebracht welke mogelijkheden er zijn of zouden moeten komen voor een aanpak.
Henk Ferwerda van Bureau Beke geeft in deze video een korte samenvatting van de onderzoeken ‘Panden met een luchtje’ en ‘Blackbox’.
Om vroegtijdig witwaspraktijken in de vastgoedsector te voorkomen, is het van groot belang dat makelaars melding maken van ongebruikelijke transacties. Politie Oost-Nederland heeft de indruk dat het aantal meldingen van ongebruikelijke transacties door makelaars dat bij de Financial Intelligence Unit (FIU) binnenkomt – een tiental per jaar – laag is. Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) is daarom gevraagd onderzoek te doen naar de factoren die de meldingsbereidheid van makelaars beïnvloeden. Ook werd gekeken wat de mogelijkheden zijn om de meldingsbereidheid te vergroten.
Het Wetenschappelijk Onderzoek en Documentatiecentrum (WODC) deed onderzoek naar het gebruik van panden in Nederland voor criminele activiteiten. Het onderzoek heeft in kaart gebracht op welke wijze vastgoed wordt gebruikt voor ondermijnende activiteiten, zoals de productie, handel en opslag van drugs. Ook werd vastgesteld in welke omvang dit naar schatting gebeurt.
Henk Ferwerda van Bureau Beke geeft in deze video een korte samenvatting van de onderzoeken en ‘Blackbox’ en ‘Panden met een luchtje’.
Download
Een exploratief onderzoek naar aard, actoren en aanpak. In opdracht van Ministerie van Justitie, Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum Extern Wetenschappelijke Betrekkingen.
In april-mei 2023 deed Meld Misdaad Anoniem in de vastgoedbranche een peiling over de meldingsbereidheid.