Ga naar de inhoud

Huwelijksdwang

Laatst gewijzigd op: 26-08-2025

Huwelijksdwang betekent dat een persoon onder druk wordt gezet om te trouwen. Vaak door ouders, familie of anderen in de omgeving. Dit is iets anders dan een gearrangeerd huwelijk, waarbij beide partners instemmen met de bemiddeling. In de praktijk is het verschil tussen bemiddeling en dwang soms lastig te onderscheiden.

Foto van instelling voor jeugdbescherming met een kind die wegloopt en een knuffel vasthoudt.

Kenmerken huwelijksdwang binnen de Roma-gemeenschap

Binnen de Roma-gemeenschap kan huwelijksdwang ook een rol spelen. Deze vorm van dwang kent een aantal specifieke kenmerken:

  • Minderjarige meisjes en jongens en jongvolwassenen worden gedwongen een huwelijk te sluiten;
  • De dwang is vaak verweven met culturele tradities en opvoeding. Hierdoor ervaren betrokkenen het niet altijd als dwang en wordt het zelden gemeld;
  • Het huwelijk is gebaseerd op een mondelinge overeenkomst;
  • Er wordt (in het geval van huwelijken met of tussen minderjarigen) geen wettig burgerlijk huwelijk gesloten;
  • De familie van de bruidegom betaalt een bruidsschat aan de familie van de bruid. Hierdoor ontstaat een (geld)schuld;
  • De bruid moet deze geldschuld terugverdienen;
  • De bruid wordt geacht in het onderhoud van haar schoonfamilie te voorzien.

Er zijn drie manieren waarop huwelijksdwang binnen de Roma-gemeenschap kan plaatsvinden:

  1. Tussen twee personen binnen Nederland.
  2. Een bruid of bruidegom wordt uit een ander Europees land naar Nederland gehaald.
  3. Een bruid/bruidegom wordt naar het buitenland gebracht.

Normcomplexiteit

Professionals krijgen in deze context vaak te maken met ‘normcomplexiteit’. Wat binnen de Nederlandse wetgeving als dwang of misbruik wordt gezien, wordt binnen de gemeenschap soms als normaal beschouwd. Dit verschil in normen maakt het moeilijk om in te grijpen en vraagt om cultuursensitieve kennis en vaardigheden.

Signalen van huwelijksdwang

Het is belangrijk de signalen van huwelijksdwang tijdig te herkennen. Het Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating noemt onder andere:

  • Verandering in gedrag: teruggetrokken, verlegen, bang, boos, agressief
  • Slecht eten
  • Zelfverwonding
  • Weglopen van huis
  • Tekenen van mishandeling
  • Angst om op vakantie te gaan
  • Stiekeme relatie(s)
  • Conflicten tussen ouders en kinderen
  • Gedragsproblemen in de ogen van ouders
  • Opgroeien tussen twee culturen met botsende waarden en normen
  • Onverklaarbare afwezigheid
  • Plotseling reizen naar familie

Specifieke signalen voor de Roma-gemeenschap zijn:

  • Schoolverzuim en voortijdig schoolverlaten
  • Seksueel contact of zwangerschappen bij minderjarigen
  • Minderjarigen die zonder ouders verhuizen of emigreren
  • Toenemende politiecontacten

Gevolgen van huwelijksdwang

De gevolgen van huwelijksdwang zijn ingrijpend en raken verschillende levensgebieden:

Een huwelijk wordt vaak meteen geconsumeerd. Dit betekent dat er seksueel contact plaatsvindt – meestal tussen jonge minderjarigen en zonder hun instemming. Dit leidt regelmatig tot tienerzwangerschappen, met alle risico’s van dien.

Soms moet de bruid de bruidsschat terugverdienen. Hierbij moet de bruid in het onderhoud van de schoonfamilie voorzien door legale, dan wel illegale activiteiten. In het geval van legale activiteiten (bijvoorbeeld schoonmaakwerk) kan er sprake zijn van arbeidsuitbuiting en dus mensenhandel. Daarnaast kan de bruid worden gedwongen om illegale criminele activiteiten te verrichten om zo de (geld)schuld af te betalen. Er is dan sprake van criminele uitbuiting. Dit is ook een vorm van mensenhandel.

Na het sluiten van het huwelijk stopt de bruid vaak met school en wordt zij buitengesloten van de maatschappij. Ook voor de bruidegom zijn de gevolgen groot: hij moet vroeg voldoen aan verwachtingen die gekoppeld zijn aan het huwelijk. Zoals het oppakken van een masculiene rol ten opzichte van zijn vrouw en het verwekken van nageslacht.

Wat kun je als professional doen?

Bij vermoedens van huwelijksdwang is het cruciaal om te handelen volgens de meldcode bij (vermoedens van) eergerelateerd geweld, niet de algemene meldcode huiselijk geweld. Deze is beter afgestemd op de dreiging en druk binnen gesloten gemeenschappen en biedt extra bescherming voor het slachtoffer.

In Nederland is het dwingen tot het sluiten van een huwelijk een misdrijf. Om kindhuwelijken tegen te gaan, is de minimale leeftijd om te mogen trouwen in Nederland 18 jaar. Wat huwelijksdwang voor deze doelgroep anders maakt dan andere vormen van huwelijksdwang of een gearrangeerd huwelijk, is dat de bruidsschat terugverdiend dient te worden.

Toch kan het Nederlands recht wel gebruikt worden om in te grijpen. Welke interventiemogelijkheden er vanuit welk kader (bestuursrecht, civiel recht of strafrecht) zijn, is per casus verschillend en hangt af van de manier waarop het probleem zich voordoet.

In Juni 2024 is de EU-Richtlijn 2011/36/EU over de voorkoming en bestrijding van mensenhandel aangepast. De richtlijn legt minimumregels vast voor de definitie van strafbare feiten en sancties. Er is onder andere aandacht gekomen voor de uitbuiting van gedwongen huwelijken. Hier gaat het dus over de combinatie van een gedwongen huwelijk waar vervolgens een uitbuitingsvorm aan gekoppeld is (bijvoorbeeld seksuele of arbeidsuitbuiting dat plaatsvindt nadat het gedwongen huwelijk is voltrokken).

Een effectieve aanpak vraagt om samenwerking tussen ketenpartners. Denk aan:

  • Hulpverlening
  • Landelijk Knooppunt Huwelijksdwang en Achterlating
  • Veilig Thuis
  • Onderwijs en leerplicht
  • Raad voor de Kinderbescherming
  • Politie
  • Gemeente
  • Openbaar Ministerie

Interventies op het gebied van bestuursrecht, civiel recht of strafrecht zijn alleen zinvol als zij zijn ingebed in een integraal plan van aanpak. Alleen door gezamenlijk te beoordelen, af te stemmen en vol te houden, is de kans op een succesvolle interventie het grootst.

Dowload de factsheet

Wil je alle informatie overzichtelijk teruglezen? Download dan de factsheet.

Download de factsheet

Gerelateerd