Meet & Greet veiligheid en zorg 2020

“We zijn uitverkocht en hebben helaas mensen teleur moeten stellen”, merkt dagvoorzitter Sten Meijer op. “Maar jullie zijn hier. Fijn dat jullie gekomen zijn. Vandaag gaan jullie kennismaken met de strafrechtketen.”

ZSM Den Haag

De middag startte met een bijdrage van Peter Bruins en Eric Nap, beide werkzaam bij ZSM in de regio Den Haag. Bruins als Officier van Justitie, Nap als politie-liaison. Bruins, die midden in een spoedeisende zaak zit, excuseert zich in zijn introductie alvast even: “Ik moet mijn diensttelefoon bij de hand houden, want ik kan worden gebeld.” En ja hoor: hij is nog niet begonnen met zijn verhaal, of hij wordt gebeld en verdwijnt achter de coulissen.

Aanhouding

Nerveus gegiechel stijgt op uit het publiek als er plots een persoon in verwarde toestand de zaal binnen komt rennen. “Ze zoeken me! Mag ik er tussendoor?” “Hier, deze kant op komen”, klinkt het achter uit de zaal en 2 agenten snellen naar voren. “Ze hebben me mijn medicijnen niet gegeven”, roept de man. “Nú deze kant op komen!”, is nu het dringende verzoek van de agente. “Even meewerken”, vult haar collega aan. “U kunt het wel, kom maar.” Er volgt een worsteling, de man wordt geboeid. “Je bent aangehouden en gaat nu meewerken.” Het publiek is getuige van een aanhouding. Die dan misschien in scène was gezet, maar de realiteit heel aardig benaderde. “Zo’n aanhouding is voor uw cliënt een heftige ervaring”, aldus Nap.

“Iemand die diep in de schulden zit een boete opleggen, is zinloos”

Betekenisvolle interventie

Nap neemt de toehoorders mee in het proces dat volgt op deze aanhouding en benadrukt het belang van een persoonlijk verhoor. Persoonlijke omstandigheden tellen namelijk zwaar bij een ZSM-afdoening. Kenmerken als minderjarig zijn, een verstandelijke beperking hebben, zorgafhankelijk zijn, nog niet lang in Nederland wonen, worden meegenomen in de uiteindelijke beslissing. “Iemand die diep in de schulden zit een boete opleggen, is zinloos.” Ook de belangen van degene die tegenover de verdachte staan, zijn bij ZSM belangrijk: de aangever, maar ook de maatschappij. Bruins: “We kijken niet alleen naar de wet, de richtlijnen. Maar veel breder. Het gaat om een betekenisvolle interventie. Die zichtbaar, merkbaar en herkenbaar moet zijn voor het slachtoffer en zijn omgeving.”

Zorgvuldig Snel Maatwerk

Zorgvuldig Snel Maatwerk. Daar draait het om. Want op dezelfde dag nog moet de Officier van Justitie een besluit nemen bij een ZSM-afdoening. Bruins: “Je hebt soms maar zes uur de tijd. Hebben we een goede zaak, dan bellen we met het OM. Waar het vroeger soms een jaar duurde voordat een zaak rond was, streven we er nu naar dat de verdachte de beslissing dezelfde dag nog hoort.” Nap: “In de regio Den Haag hebben we vorig jaar 16.000 tot 17.000 afdoeningen gehad. Dat zegt wel wat over de snelheid waarmee het gaat.”

“We zitten letterlijk met elkaar aan tafel”

Aan één tafel

De succesfactor? Dat alle partijen* die betrokken zijn bij het justitiële traject bij elkaar in één ruimte zitten. Bruins: “En als we een zaak hebben, gaan we letterlijk samen aan één tafel zitten. Dat is heel belangrijk, want ik wil weten wat er al gebeurt. Welke zorg een persoon al ontvangt. Als er signalen zijn dat er in het gezin iets anders speelt, dan neem ik een stapje terug. En laat ik eerst de andere partijen kijken wat ze kunnen betekenen.” Dat kan volgens Bruins ook een partij zijn die niet direct aan tafel zit, maar waarmee wel wordt samengewerkt, zoals de GGZ, het Zorg- en Veiligheidshuis of de woningbouwcorporatie. De onvermijdelijke vraag over gegevensuitwisseling in relatie tot de AVG komt uit de zaal. “Uiteraard hebben wij hier ook mee te maken en is zorgvuldigheid belangrijk. Maar er kan meer dan velen denken”, aldus Bruins.

Breed toepasbaar

ZSM is niet alleen geschikt voor delicten die door één persoon worden gepleegd. Bruins: “We hebben soms wel zeven of acht verdachten in één zaak. Of het begint met één verdachte en het aantal breidt zich uit.” Een toehoorder wil weten hoe een ZSM-afdoening in zijn werk gaat bij ‘rondreizende boeven’. Bruins: “Als ze voor het eerst in beeld zijn dan is het zaak ze te herkennen als mobiel banditisme. Maar als ze al eens in Eindhoven zijn veroordeeld en vervolgens in Den Haag oppoppen, dan zien we dat in het politiesysteem.” Op de vraag hoe ZSM zich verhoudt tot een ISD-maatregel (waarbij stelselmatige daders twee jaar kunnen worden vastgezet, ongeacht de ernst van het delict), antwoord Bruins dat deze heel goed samengaan. “Juist omdat we snel reageren zal ook de stapeling sneller verlopen. En kan het dus eerder tot een ISD-maatregel komen.”

“Antwoorden vinden op essentiële vragen”

Uitdaging

De uitdaging van de middag zit hem volgens de heren in het vinden van een antwoord op een aantal essentiële vragen. “Hoe weet u dat uw cliënt in ZSM is besproken? Wanneer is voor u het moment dat u de politie gaat bellen? Hoe kunnen wij elkaar straks gaan vinden? Maar ook: “Hoe kan ZSM ú bereiken?” En omdat deze vragen in één middag niet zullen worden beantwoord, roept dagvoorzitter Sten Meijer de aanwezigen op zich aan te melden voor een brainstormsessie later dit jaar. Waar deze en nog veel meer vragen over samenwerking tussen de domeinen veiligheid en zorg centraal zullen staan. Aan het eind van de dag blijkt hieraan goed gehoor te zijn gegeven: maar liefst zeventien professionals hebben zich aangemeld. Een hele mooie eerste stap naar nog effectiever samenwerken, die alvast gevierd werd met de uitreiking van de samenwerkingsbokaal (zie foto).

*Partijen die betrokken zijn bij een ZSM-tafel zijn in principe in heel Nederland hetzelfde. Hieraan nemen deel: OM, politie, Reclassering Nederland, advocatuur, Slachtofferhulp en Raad voor de Kinderbescherming. Soms zijn meer partijen betrokken.

Kennis verder brengen

Na de plenaire sessie volgden deelnemers de workshops van hun keuze om meer bekend te raken met de Reclassering, de ZSM-tafel of het Openbaar Ministerie. Zij gingen naar huis met meer kennis, informatie en inzichten over de werking van de strafrechtketen. Uit de evaluatie van de bijeenkomst werd duidelijk dat deelnemers het waardeerden om een kijkje in de keuken te krijgen van ketenpartners. Zij brengen hun opgedane kennis verder in hun eigen werk en organisatie.