Integrale familieaanpak (Tilburg)
De gemeente Tilburg kent sinds maart 2020 een integrale familieaanpak. De aanpak heeft als doel de overdracht van crimineel gedrag binnen families en gezinnen te voorkomen. Dat kan gaan om de overdracht van ouders op kinderen, maar ook de overdracht tussen broertjes en zusjes. De integrale familieaanpak vormt een cruciaal onderdeel in de strijd die de gemeente voert tegen ondermijnende criminaliteit. Het is een uitstapprogramma voor families en gezinnen die de criminaliteit vaarwel willen zeggen en een regulier bestaan willen opbouwen.
Aanleiding
De integrale familieaanpak is in een van de Tilburgse volkswijken gestart. De gemeente ontving al langere tijd signalen van een intimiderende sfeer in de wijk en er woonden relatief veel betrokkenen bij georganiseerde criminaliteit. Ook waren er zorgen over het opgroeiklimaat van kinderen in een aantal gezinnen in de wijk. De gemeente signaleerde daarnaast dat de reguliere hulpverlening en repressieve inzet onvoldoende grip kreeg op de (criminele) netwerken in de wijk.
Aanpak
De gemeente zet coaches in bij de gezinnen waarbij één of meerdere leden betrokken zijn bij georganiseerde criminaliteit én er zorgen zijn over het opgroeiklimaat van de kinderen. Daarbij gaat het vaak om gezinnen die al lang in beeld zijn. De coach gaat samen met de coördinator bij het gezin langs en doet een vrijwillig aanbod om het gezin bij te helpen. Als er een ingang is, maken ze daar gebruik van en anders bellen ze gewoon aan. De coach staat het gezin vervolgens bij en is dag en nacht bereikbaar. De coach is het aanspreekpunt voor alle leefgebieden en is nauw betrokken bij alles wat er in het gezin gebeurt. Zo zorgt de coach er samen met het gezin voor dat de financiën op orde komen en dat er (legaal) inkomen komt, maar de coach zet bijvoorbeeld ook specialistische hulp in als dat nodig is of helpt bij het leggen van een vloer. Daar waar de reguliere zorg zich meestal op één taak en één stukje van het probleem richt, richt de coach zich op het geheel. De ondersteuning die de coach biedt is vrijwillig, maar niet vrijblijvend. Het gezin moet intrinsiek gemotiveerd zijn om mee te werken en moet de overdracht willen doorbreken.
Als het gezin niet (meer) meewerkt, wordt waar mogelijk repressief opgetreden om ruimte te creëren voor verdere interventies. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat wanneer de vader in detentie gaat, er ruimte ontstaat om met de moeder en de kinderen te werken. De vader wordt daar vervolgens wel bij betrokken om te voorkomen dat er een terugval ontstaat als hij uit detentie komt.
Ingehuurde coaches
De gemeente werkt met ingehuurde coaches, waardoor ze niet afhankelijk zijn van wachtlijsten of overleggen. De coaches zijn onorthodox, creatief, deinzen niet terug voor weerstand, laten niet zomaar los en kunnen snel schakelen. De coaches zijn verbonden aan een kernteam. Het kernteam bestaat uit:
- de coördinator van de familieaanpak
- twee coördinatoren repressieve aanpak ondermijning
- een criminoloog
- een strateeg.
De coaches zitten in de gezinnen en de coördinatoren zorgen voor de verbinding met de partners (intern en extern). Ze doorbreken hierbij de bureaucratie of het gebrek aan samenwerking waar soms mee geworsteld wordt. Het kernteam bepaalt samen welke acties strategisch handig zijn en breekt een lans om buiten de geijkte kaders te denken. Altijd met goede argumenten om iets niet of juist wel te doen.
Resultaten
Het samenspel van preventie waar mogelijk en repressie waar nodig, maakt de familieaanpak tot een succesvolle systeemaanpak. De aanpak werpt zijn vruchten af: leden van meerdere families zijn naar legaal betaald werk begeleid, een opleiding begonnen of uit de uitkering/bijstand uitgestroomd. Daarnaast werken de gezinsleden aan zichzelf door middel van gezinstherapie, verslavingszorg en traumaverwerking. Bovendien zijn de justitiële contacten van de gezinsleden vrijwel volledig afgenomen. Doordat alle zorg centraal gecoördineerd wordt door de coaches, levert dit betere zorg en een beduidend lagere investering in de families op. Inmiddels is de aanpak ook in andere delen van Tilburg uitgerold.