Aanpak arbeidsuitbuiting
Mensenhandel is een ernstig misdrijf. Internationale verdragen en Europese richtlijnen verplichten lidstaten effectief beleid te voeren om mensenhandel tegen te gaan.
Arbeidsuitbuiting is een vorm van mensenhandel. In de praktijk is deze vorm van mensenhandel vaak lastig te bestrijden. Toch zijn er verschillende mogelijkheden om arbeidsuitbuiting aan te pakken.
Samen arbeidsuitbuiting aanpakken
Om arbeidsuitbuiting effectief aan te pakken is samenwerking noodzakelijk. Een individuele aanpak per (controlerende) organisatie heeft effect, maar met samenwerking worden de vuisten gebald. Het bundelen van specialismen en expertise is van groot belang. Het is dan ook belangrijk om de partijen in het veld goed te kennen.
Handreiking ‘Integrale aanpak arbeidsuitbuiting’
Om arbeidsuitbuiting effectief tegen te gaan, is het belangrijk dat partijen zoals de Inspectie SZW, het Openbaar Ministerie, de politie, gemeenten en de Belastingdienst allemaal hun steentje bijdragen. Vaak is er meer mogelijk dan er aanvankelijk gedacht wordt. Het CCV heeft in opdracht van én in samenwerking met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid en het ministerie van Justitie en Veiligheid de mogelijkheden op een rij gezet in de handreiking ‘Integrale aanpak arbeidsuitbuiting’. De handreiking staat uitvoerig stil bij de juridische mogelijkheden. Aan de hand van enkele voorbeeldcasussen en praktijkvoorbeelden biedt het document verschillende handvatten voor samenwerking in de praktijk.
Barrièremodel malafide uitzendbureaus
Er zijn in Nederland uitzendbureaus actief die hun medewerkers uitbuiten. Wat kun je hiertegen doen? Het CCV heeft met behulp van een barrièremodel in kaart gebracht welke stappen een malafide uitzendbureau moet zetten om arbeidsuitbuiting te kunnen plegen. Per stap zijn ook de gelegenheden in kaart gebracht die maken dat malafide uitzendbureaus actief kunnen zijn. Daarnaast laat het model zien welke partijen de activiteiten van malafide uitzendbureaus mogelijk maken. Om tot een goede aanpak te komen, zijn vervolgens per stap de signalen, de partners in de aanpak en de barrières weergegeven. Door samen barrières op te werpen, pak je de malafide uitzendbureaus het meest effectief aan.
Partners
Een effectieve aanpak van arbeidsuitbuiting valt of staat met een goede samenwerking. Gemeenten hebben hier een regierol in en werken samen met de volgende partners.
Regionaal
Om effectief regionaal samen te werken, is het van groot belang dat alle gemeenten in de regio op een vergelijkbare manier werken. Dit geldt niet alleen voor het ontwikkelen van uniforme werkwijzen, maar ook voor de manier van informatiedeling. Regionale Informatie- en Expertisecentra (RIEC’s) en Veiligheidshuizen kunnen een rol spelen in deze samenwerking.
Regionale samenwerkingspartners
Regionale Informatie en Expertise Centra (RIEC’s) zijn regionale samenwerkingsverbanden die zijn opgericht in het kader van het programma Bestuurlijke Aanpak Georganiseerde Criminaliteit. De RIEC’s zijn informatieknooppunten en expertisecentra voor (semi)overheden op het gebied van het bestrijden van de georganiseerde criminaliteit. De bestrijding van mensenhandel is bij de RIEC’s als prioriteit benoemd.
In zorg- en veiligheidshuizen werken instanties op 1 locatie samen aan opsporing, vervolging, berechting en hulpverlening. Het doel van de samenwerking is het terugdringen van overlast, huiselijk geweld en criminaliteit. Partners zijn onder meer de politie, het OM, gemeenten, de Raad voor de kinderbescherming, reclassering en welzijnsorganisaties.
Landelijk
Naast de regionale partijen zijn er ook partijen die op landelijk niveau opereren. Dit neemt niet weg dat deze partijen lokale expertise in huis hebben om samen te werken met gemeenten.
Landelijke samenwerkingspartners
De Nederlandse Arbeidsinspectie is de toezichthouder op het terrein van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Dat toezicht is gericht op de naleving van de wet- en regelgeving over arbeidsomstandigheden, de arbeidsmarkt, arbeidsverhoudingen en het sociale zekerheidsstelsel.
De Belastingdienst werkt in de RIEC’s samen met andere partners aan de bestrijding van georganiseerde criminaliteit. De Belastingdienst kan onderzoeken in hoeverre bedrijven voldoen aan de geldende belastingwetgeving.
De politie heeft een strafrechtelijke taak en kan daarnaast door de gemeente worden aangewezen (gemandateerd) als toezichthouder; een bestuursrechtelijke taak. De politie heeft ook zorgtaken. De slachtoffers van mensenhandel moeten worden opgevangen, informatie krijgen over hun rechten en de gelegenheid krijgen om aangifte te doen.
Diverse politie-eenheden hebben voor de opsporing van mensenhandel een gespecialiseerd team. In elke regio is een expert mensenhandel benoemd. Door hun betrokkenheid bij controles in bijvoorbeeld de horeca en de tuinbouw is het vaak de vreemdelingenpolitie die arbeidsuitbuiting in andere sectoren dan prostitutie signaleert.
Het Openbaar Ministerie (OM) zorgt ervoor dat strafbare feiten worden opgespoord en vervolgd. Ook is het OM, door deelname aan het driehoeksoverleg met gemeenten en politie, betrokken bij de afstemming van het beleid.
Het OM heeft de aanpak van mensenhandel en mensensmokkel als prioriteit benoemd. Er is een landelijke officier van justitie mensenhandel/smokkel benoemd en op grond van de Aanwijzing mensenhandel moet elk parket één contactofficier mensenhandel hebben. Zij zijn verenigd in het landelijke portefeuillehoudersoverleg. Slachtoffers van mensenhandel moeten volgens de Aanwijzing slachtofferrechten worden behandeld en bijvoorbeeld op de hoogte worden gehouden van de voortgang van de zaak.
Onderzoeken naar uitbuiting door de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst staan onder leiding van het Functioneel Parket, een onderdeel van het OM dat tot doel heeft om de criminaliteit te bestrijden op het gebied van milieu, economie en fraude.
De Taskforce Aanpak Mensenhandel staat onder voorzitterschap van het OM en bestaat uit leden van diverse ministeries, de Nationaal Rapporteur Mensenhandel, politie en gemeenten. De brede samenstelling maakt een integrale benadering mogelijk.
De Nationaal Rapporteur Mensenhandel (NRM) doet verslag aan de regering over de aard en omvang van mensenhandel in Nederland en over de effecten van het beleid. De NRM is onafhankelijk.
Het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel (EMM) verzamelt informatie en kennis op het gebied van mensensmokkel en mensenhandel. Het expertisecentrum stelt deze informatie en kennis ter beschikking aan opsporingsdiensten en ketenpartners. Het centrum is een samenwerkingsverband tussen de Dienst Nationale Recherche (KLPD), Dienst Nationale Recherche Informatie (KLPD), Koninklijke Marechaussee, de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND), de Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst en de Taakorganisatie Vreemdelingen.
In de Landelijke Expertgroep Mensenhandel (LEM) is de politie, de Nationale Recherche, de Politieacademie, de Koninklijke Marechaussee, het ministerie van Justitie en Veiligheid en het Bureau Nationaal Rapporteur Mensenhandel vertegenwoordigd. De expertgroep deelt strategische- en beleidsmatige informatie en ontwikkelt en implementeert visie en beleid op het gebied van prostitutietoezicht en de bestrijding van mensenhandel.
Het Coördinatiecentrum Mensenhandel (CoMensha) is het landelijk meldpunt voor de aanmelding, plaatsing en registratie van volwassen slachtoffers van mensenhandel. Het centrum organiseert en coördineert de eerste opvang van (vermoedelijke) slachtoffers en zet de hulpverlening in gang.
De Vreemdelingenpolitie is ondergebracht bij de regionale politiekorpsen en houdt toezicht op het rechtmatig verblijf van vreemdelingen. De Vreemdelingenpolitie richt zich onder andere op het voorkomen van wantoestanden zoals (arbeids)uitbuiting en is betrokken bij controles op illegaliteit, bijvoorbeeld in risicosectoren voor mensenhandel zoals de horeca en de land- en tuinbouw.
De Koninklijke Marechaussee levert een bijdrage aan de bestrijding van mensenhandel door deelname aan de Taskforce Aanpak Mensenhandel en het Expertisecentrum Mensenhandel en Mensensmokkel (EMM). De Koninklijke Marechaussee signaleert vaak vormen van mensenhandel tijdens grenstoezicht en het mobiel toezicht veiligheid.