Fraudepreventie
Als gemeente kun je zelf slachtoffer worden van verticale fraude, maar speel je ook een belangrijke rol in de preventie van horizontale fraude binnen de gemeentegrenzen.
De verschijningsvormen van (horizontale) fraude zijn zo divers, dat vrijwel iedereen het risico loopt om ooit slachtoffer te worden. Toch zijn er een aantal kwetsbare groepen te onderscheiden, waaronder:
- Ondernemers
- Jongeren
- Senioren
Preventieve aanpak fraude bij verschillende doelgroepen
De verschillende doelgroepen binnen de gemeente kunnen om een andere preventieve aanpak vragen. Hoe meer de preventie-activiteiten zijn afgestemd op de specifieke doelgroep, hoe groter de kans dat deze effectief zijn.
Signaleren van fraude
Vaak begint preventie met een goed zicht van de gemeente op het type slachtoffers, het aantal slachtoffers en het specifieke fraudedelict. Slachtoffers van horizontale fraude doen niet altijd aangifte bij de politie, maar er kunnen wel directe en indirecte signalen zijn, zoals:
- Aanmeldingen bij Slachtofferhulp Nederland
- Signalen vanuit eerstelijnszorg (verhalen achter de voordeur)
- Meldingen bij ondernemersverenigingen
- Meldingen bij de Fraudehelpdesk.
Preventief fraude aanpakken? Hieronder vind je een aantal suggesties.
Preventie van horizontale fraude bij:
Er zijn verschillende vormen van (digitale) fraude waar specifiek ondernemers slachtoffer van kunnen worden. Denk hierbij aan acquisitiefraude, spookfacturen, faillissementsfraude, maar ook identiteitsfraude waarbij een fraudeur zogenaamd handelt in naam van de onderneming.
Verschillen tussen slachtoffers
In elke sector komt fraude helaas voor. Toch zijn er wel verschillen tussen sectoren in het aantal slachtoffers. Het verschil heeft over het algemeen te maken met de kennis die slachtoffers wel of niet over fraude hebben en of er wel of niet preventieve maatregelen zijn genomen.
Weinig kennis van identiteitsfraude en faillisementsfraude
Ondernemers weten over het algemeen voldoende over spookfacturen en acquisitiefraude. Maar over andere vormen van fraude is minder bekend, zoals identiteitsfraude en faillisementsfraude (bron: onderzoeksrapport Kamer van Koophandel). Daar is dus nog een slag te winnen.
Voorbeeld van preventieve activiteiten voor ondernemers:
- Daarnaast is de jaarlijkse Week van de Veiligheid een goede gelegenheid om fraude aan te kaarten in jouw gemeente.
Jongeren kunnen zowel online als offline slachtoffer worden van een groot aantal vormen van fraude. Denk aan kamerverhuurfraude, identiteitsfraude en online oplichting (aan-/verkoopfraude). Bij jong zijn hoort ook risico’s nemen. De grenzen opzoeken. Jongeren doen vaak dingen die spannend zijn, maar overzien vaak niet de gevolgen van hun acties. Zo worden ze makkelijk slachtoffer. Soms doen ze daardoor ook dingen die strafbaar zijn, zoals het uitlenen van hun ID-kaart waardoor ze identiteitsfraude plegen.
Jongeren en online gedrag
Jongeren zijn voortdurend online en onderhouden hun contacten veelal via social media. Ook voeren ze online veel activiteiten uit, zoals:
- Online winkelen
- Een spel online spelen
- Films kijken / downloaden
- Internetbankieren.
Daarbij zijn ze zich vaak niet bewust van de risico’s die ze hiermee lopen.
Voorbeelden van preventieve activiteiten voor jongeren
Deze voorbeelden richten zich op de bewustwording van risico’s en wat gewenst/ongewenst gedrag voor jongeren is:
- Activiteiten van het CCV in samenwerking met Scholieren.com, onder andere:
- Cyber24 – een spel van het CCV met onder andere een module over ID-fraude en online oplichting
- Stichting Halt lespakketten online veiligheid
Het CCV heeft in samenwerking met Halt een nieuw lespakket voor leerlingen van het voortgezet onderwijs en hun ouders ontwikkeld. Voor de preventie van slachtofferschap en daderschap. Aan bod komen onder andere phishing, hacken, geldezels en identiteitsfraude.
Er zijn verschillende vormen van (digitale) fraude waar vooral senioren slachtoffer van worden. Denk bijvoorbeeld aan:
- Datingfraude
- Beleggingsfraude
- Online oplichting
- Hulpvraagfraude.
Oplichter lastig te herkennen
De oplichter is vaak lastig te herkennen en er wordt vaak slim ingespeeld op bestaande factoren. Bijvoorbeeld: een gemeente biedt sinds kort energie-checks aan voor bewoners en een oplichter maakt daar handig gebruik van door zich voor te doen als een afgevaardigden van de gemeente om zo binnen te komen.
Soms zitten slachtoffers ook dermate ver in een oplichtingsproces dat ze het point-of-no-return gepasseerd zijn. Er is dan al zoveel geld/tijd/energie geïnvesteerd dat ze geen andere keuze hebben dan door te gaan. Dit komt onder andere voor bij datingfraude en belegginsfraude.
Het is belangrijk dat senioren de signalen leren herkennen van fraude en vervolgens weten wat ze moeten doen. Zowel offline als online. Dit kan bijvoorbeeld door via de gemeentelijke website, huis-aan-huisbladen en bij lokale bijeenkomsten aandacht te schenken aan de risico’s van online aankopen doen en online daten. Geef daarbij ook tips om de kans op slachtofferschap te verminderen. Het CCV heeft hiervoor materialen ontwikkeld.
Voorbeelden van preventieve activiteiten voor senioren:
- Voorlichtingsfilmpje van het CCV: Shop geen flop
- Presentatiesheets
Deze presentatiesheets kun je gebruiken bij een voorlichtingsbijeenkomst voor senioren. Onderwerpen hiervan zijn oplichting bij online winkelen, oplichting met nepprijzen en valse cadeaubonnen, computeroplichting en datingfraude.