Verslagen Netwerk Grote Steden

Het thema in 2023 was Maatschappelijke onrust en ongenoegen.

Op donderdag 16 maart kwamen ruim 30 ambtenaren openbare orde en veiligheid (OOV’ers) uit de grote steden, adviseurs van het ministerie Justitie en Veiligheid, VNG en het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) in Nijmegen bijeen. Met dank aan de leden van de klankbordgroep bestaande uit Nijmegen, Tilburg en Assen viel de keuze dit jaar op het thema maatschappelijke onrust en ongenoegen.

Dit was de eerste fysieke bijeenkomst van het Grote Steden Netwerk na de coronapandemie. Uit de inventarisatie van het CCV was gebleken dat het merendeel van de gemeenten voorkeur hadden voor een eendaags programma, waarbinnen ook veel ruimte is om elkaar beter te leren kennen en te netwerken.

Programma

• Welkomstvoorwoord door dagvoorzitter Patrick van den Brink, directeur van het CCV
• Inleiding Hubert Bruls, burgemeester van Nijmegen
• Uitdagingen lokaal veiligheidsbeleid door dr. Julien van Ostaaijen, lector recht en veilig van de universiteit Tilburg en Hogeschool Avans
• Ambities Netwerk Grote Steden – korte aftrap door Huub Vissers, strategisch adviseur Openbare Orde en Veiligheid van de gemeente Tilburg
• De dialoog aangaan door dr. Eva van den Broek, gedragseconoom
• Maatschappelijk ongenoegen en onbehagen door Bram van Vulpen, PHD kandidaat bij Rijksuniversiteit Groningen
• Stadswandeling Nijmegen en gezamenlijk diner.

Burgemeester Bruls

Samenvatting van de belangrijkste punten uit de inleiding van burgemeester Bruls:

• ‘Er zijn veel analyses gemaakt over dit thema, maar ik weet nog niet precies waarom er nu meer dan voorheen wordt gesproken over bijvoorbeeld de kloof tussen stad en platteland.’
• ‘2 belangrijke ontwikkelingen licht ik eruit: individualisering en digitalisering.’
• Meer investeren in het stille midden. Luister naar de meerderheid en ga doorlopend het gesprek aan.
• Rijksoverheid moet zich herbezinnen op waarom zij op aarde zijn. Overheid moet zich concentreren op het verdedigen van onze belangen in Europa. De uitvoering moet zij dan overlaten aan de provincie en de gemeente.

Trends en ontwikkelingen door Julien van Ostaaijen

1. De noodzaak van permanent onderhoud
2. Veiligheid en sociale samenhang
3. Verhardingen en onrust
4. Een sterke overheid met oog voor maatwerk
5. De basis op orde: toezicht en handhaving
6. Ondermijning, daar zijn we nog niet vanaf
7. Sociaaldomein: huiselijk geweld en ‘verwarde personen’
8. Digitaliseringen cybercrime, de new kids on the block
9. De rol van burgers en de schaduwzijde daarvan
10. Gemeenten, boa’s en politie
11. Politisering van het veiligheidsbeleid.

Ambities netwerk door Huub Vissers en Patrick van den Brink

Vissers en van den Brink gingen met de deelnemers in discussie aan de hand van drie  stellingen.

1. Wie zijn we?
2. Is het oké?
3. Willen we stappen zetten?.

Iedereen was het erover eens dat elkaar ontmoeten meerwaarde heeft. Het is ook de moeite waard om los van de inhoud het gesprek aan te gaan om elkaar te informeren en te inspireren. Naast sprekers uitnodigen, is het ook goed om te horen wat er speelt in de grote steden en om dat met elkaar te delen. Afspraak is dat de uitkomsten van de discussie wordt besproken met de klankbordgroep leden, ministerie van Justitie en Veiligheid en met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG).

Eerste resultaten verkenning van het CCV over Openbare Orde en Veiligheid door Patrick van den Brink

• In totaal hebben 258 mensen de vragenlijst ingevuld. Zij konden aangeven of zij tot de grote steden (G40), de grootste 4 steden (G4) of kleinere gemeenten behoren.
• Van die 258 respondenten zijn 47 respondenten aangesloten bij het G40 netwerkverband. Dat is ruim 18% van het totaal.
• Bij de grote steden staat maatschappelijke onrust en polarisatie op nummer 3 op de prioriteitenlijst. Bovenaan staat ondermijning, gevolgd door het uit de criminaliteit houden van jeugd.
• Het merendeel van de mensen die de vagenlijst hebben ingevuld geeft aan last te hebben van online aangejaagde ordeverstoringen. Ze beschikken niet over voldoende instrumenten, omdat juridische mogelijkheden onduidelijk of niet beschikbaar zijn.
• 70% van de OOV’ers in de grote steden zegt dat het aantal demonstraties de laatste jaren is toegenomen. Dat geldt ook voor het werk dat ze aan de demonstraties hebben. Het aantal geweldsincidenten tijdens demonstraties is niet toegenomen.
• Er is een enquête uitgezet naar aanleiding van de netwerkdag. Het CCV werkt momenteel aan de rapportage hiervan. Zodra deze verschijnt, wordt het opgestuurd naar de deelnemers en online gepubliceerd.

Gedragsverandering door Eva van den Broek

• Er zijn vier manieren hoe je gedrag kunt sturen: door regels en wetten op te stellen, informatie te geven, financiële prikkels te bieden en gedragskennis door de juiste keuze makkelijker te maken.
• Tips hoe je gedrag kunt veranderen: werken met stappenplannen, teksten versimpelen en obstakels weghalen, feedback geven, juist meer of minder keuzes bieden, het gewenste gedrag laten zien en het vooral persoonlijk maken.
• Een goed netwerk is van groot belang.
• Aan de slag gaan om de mogelijkheden van gedragskennis in de praktijk te brengen door een probleem te benoemen en zelf een oplossing aan te dragen. Daarbij wordt in de omgeving iets aangepast om het voor de doelgroep makkelijker te maken om het gewenste gedrag te vertonen.

Geografie van onvrede door Bram van Vulpen

• Maatschappelijk ongenoegen en onbehagen bekeken vanuit de geografische kant.
• Aanleiding van zijn onderzoek is de opkomst van het populisme.
• Antwoord op de vraag hoe geografisch de onvrede in Nederland op regionaal niveau eruit ziet en hoe je omgaat met die onvrede.
• Er is een kloof tussen platteland en de stedelijke omgeving. Hiervoor zijn drie oplossingen:

1. Praat over de kloof die er is,
2. doe aan burgerparticipatie,
3. zorg ervoor dat je als overheid zichtbaar bent aan het loket.

• Een kloof kent veel stereotypen. Vergelijk het met de regionale verschillen. Met mensen praten is een goede manier om met deze kloof om te gaan.
• Kijk ook naar de analyses en de verschillende landkaartjes en leg koppelingen.
• Het gesprek vindt in de toekomst ook steeds vaker online plaats. Daar moet je je als gemeente ook op voorbereiden.

Handige links

• Essay Lokaal Veiligheidsbeleid in 2030
• Robin Hood en de rechtstaat
• Het bromvliegeffect
• Erkenning kloof is nodig om problemen op te lossen
• Leeraanbod maatschappelijke stabiliteit
• Online aangejaagde openbare ordeverstoringen

De thema’s van de Netwerkdagen Grote Steden 2017 in Emmen waren: ondermijning, cybercriminaliteit en zorg en veiligheid. 

Tijdens de Netwerkdagen hebben de aanwezige OOV’ers strategische punten voor deze thema’s benoemd. Het CCV heeft deze punten voor u op een rijtje gezet, zodat u ze kunt gebruiken bij de voorbereidingen van het nieuwe collegeprogramma en het opstellen van een nieuw integraal veiligheidsplan:

• Strategische punten cybercrime
• Strategische punten ondermijning
• Strategische punten zorg en veiligheid

Het centrale thema van de Netwerkdag Grote Steden op 7 april in Amersfoort was: ‘radicalisering en polarisatie’.

Op de agenda stonden presentaties over:

• Tegengaan van radicalisering (Arjen de Wolf)
• Voedingsbodem radicalisering (Jolijn Broekhuizen)
• Weerbaarheid tegen radicalisering vanuit Marokkaans perspectief (Habib el Kaddouri)
• De inclusieve aanpak preventie polarisering en radicalisering (Marjanne van Loon – Amersfoort en Loubna Adahchour – Utrecht)

Na de presentaties gingen de deelnemers uiteen in vijf dilemmatafels, waar de volgende dilemma’s zijn besproken:

• Hoe voorkom je lauwe thee?
• Sturen of loslaten?
• Is er voldoende sense of urgency in de eigen organisatie? Joris en de Draeck.
• Hoe goed zijn we voorbereid op een crisissituatie (na een aanslag)?
• Gemeente als plaatselijke AIVD?

Na 30 minuten gingen de deelnemers naar een andere dilemmatafel om aanvullingen te doen.

Bestanden

• Verslag Netwerkdag Amersfoort april 2016

Op 19 en 20 november werden de netwerkdagen grote steden gehouden in Leeuwarden. Aan bod kwamen de thema’s verwarde personen en vluchtelingen en veiligheid.

Burgemeester Crone van Leeuwarden stelt ten aanzien van verwarde personen dat er in principe capaciteit genoeg is voor deze mensen. ”Door de bezuinigingen moeten we eerst goed nagaan om hoeveel personen het concreet gaat. Dan kunnen we een gericht aanbod hiervoor doen. Hoeveel hebben we nodig en voor welke categorie personen?”, aldus Crone. Deze discussie moet met de instellingen gevoerd worden. Daar is Leeuwarden nu mee bezig.

Over het onderwerp vluchtelingen en veiligheid meldt de burgemeester dat er twee opvanglocaties in Leeuwarden zijn voor in totaal zeshonderd vluchtelingen. In Grouw zitten daarnaast nog eens tweehonderd mensen. Over dit onderwerp spreekt ook burgemeester Kompier van de gemeente Vlagtwedde, waar Ter Apel onder valt.

Tevens werden er presentaties gegeven door onder meer Sjef Czyzewski, lid van aanjaagteam verwarde personen, Dick van der Laar en Moira Galloway van het COA en Laurens van der Varst van het COT-instituut. Uiteraard was er veel ruimte voor gesprekken en discussies.

Bestand

• Verslag Netwerkdag

Op 9 april vond de Netwerkdagen Grote Steden plaats in Utrecht. Het thema van de dag was maatschappelijke onrust.

Aan de hand van handreikingen en protocollen (te downloaden onder bestanden) werden vier cases waarbij maatschappelijke onrust kwam kijken, geanalyseerd. Het gaat om de volgende cases:

1. Gif in een woonwijk
2. Terugkeer zedendelinquent
3. Overleden jongetje
4. Teruggekeerde Syriëgangers

Een belangrijke conclusie na afloop was dat een handreiking er niet bij wordt gepakt, wanneer er sprake is van maatschappelijke onrust. Het doel van de handreiking is ermee te oefenen in de koude fase, zodat men elkaar beter weet te vinden als het er echt op aankomt. De waarde van een plan ligt dan in het planvormingstraject. Dat is ook de reden dat ‘modelplannen’ niet werken als de inspanning beperkt blijft tot het invullen van de naam van de eigen gemeente. Het plan is dan niet doorleeft en keuzes zijn niet bewust gemaakt.

Bestanden

• Verslag Netwerkdag Utrecht

Op 20 en 21 november vonden de Netwerkdagen Grote Steden plaats in Rotterdam. De thema’s van de dagen waren: Radicalisering, Naleving en Decentralisaties in het sociale domein in relatie tot veiligheid.

Van deze Netwerkdagen is onderstaand verslag gemaakt.

Op het programma stonden onder andere de volgende presentaties:

• De Rotterdamse burgemeester Aboutaleb presenteerde een brief van het Rotterdams college over de intensivering van de aanpak van radicalisering.
• Inleiding radicalisering door Bertjan Doosje, Leerstoel Radicaliseringsstudies Universiteit van Amsterdam.
• Naleving van regels, hoe dat te verbeteren? Met inleidingen door Emile Goyvaerts (directie Veiligheid) en Antoinette Kalkman (schrijfster van het boek ‘Schuld & Boete’).
• De bestuurlijke verantwoordelijkheden bij de komende decentralisaties in het sociale domein én het belang van veiligheid door Pieter Tops, hoogleraar bestuurskunde Tilburg University en verbonden aan de Politieacademie. Hierbij kwam ook het nieuwe onderzoek ‘Wijkaanpak en ondermijnende criminaliteit’ aan bod.
• De Rotterdamse aanpak bij de decentralisaties in het sociale domein. Richard Scalzo en David Berg gaan in op de rol van de sociale wijkteams bij wijkveiligheid en de Rotterdamse introductie van Persoonsgebonden Aanpak (PGA) Experts.

Bestanden

• Verslag Netwerkdagen Rotterdam

Op 22 mei vond de Netwerkdag Grote Steden plaats in de Winkel van Sinkel in Utrecht. Op het programma stonden de onderwerpen ‘Woninginbraak’ en ‘Transities sociaal domein in relatie tot veiligheid’.

De ‘high lights’ van deze dag waren de gastoptredens van Ben Vollaard over woninginbraken, Ira Helsloot en wethouder Frings van Nijmegen over de Transities.

Met de deelnemers is gebrainstormd wat de meest kansrijke (nieuwe) manieren zijn om woninginbraken te voorkomen. Uiteraard passeerden diverse technische snufjes, maar waar beleidsmakers op dit moment vooral hun voordeel mee kunnen doen is het inzicht dat bewoners graag de gedragingen van hun buren kopiëren.

Ten aanzien van de transities op het sociale domein gaf Ira Helsloot, hoogleraar bestuur en veiligheid aan de universiteit van Nijmegen, de boodschap om het proces echt integraal aan te pakken, waarbij zorg en veiligheid hand in hand gaan. Afsluitend vertelde wethouder Frings hoe het er in Nijmegen in de praktijk aan toe gaat.

Van de gehele dag is onderstaand verslag gemaakt.

Bestanden

• Verslag netwerkdag Utrecht 22 mei 2014

De netwerkdagen die in het najaar van 2013 in Eindhoven werden gehouden, stonden in het teken van de zin en onzin van top-x aanpakken, het innovatieve project Living Lab over crowdcontrol op het Stratumseind, de uitgaansstraat in Eindhoven, en effectieve wijkinterventies.

Tijdens de eerste netwerkdag vonden presentaties plaats over:

• Structuur van de afdeling veiligheid in Eindhoven
• De zin en onzin van top-x aanpakken
• Innovatie en veilig uitgaan: Living Lab: crowdcontrol op het Stratumseind en De-escalate: het beïnvloeden van gedrag door middel van licht.

De tweede dag stond in het teken van effectieve wijkinterventies en inzet van middelen:

• Buurtleefbaarheid en sociale interventies
• Randvoorwaarden voor succesvolle wijkaanpakken

Bestanden

• Verslag Netwerkdagen Eindhoven 2013

Niets doen is geen optie! Sociale media zijn anno 2013 niet meer weg te denken uit de wereld van criminaliteitspreventie, handhaving en toezicht. Roy Johannink van bureau VDMMP gaf een inspirerende inleiding over de consequenties van sociale media op het lokale veiligheidsbeleid. Conclusie voor gemeenten is dat er bij een geval van dreiging via de sociale media in ieder geval een snelle risicoanalyse moet worden uitgevoerd.

De Netwerkdag Grote Steden van voorjaar 2013 vond plaats op 23 mei in Utrecht. Op het programma stond onder andere sociale media en lokale veiligheid en de uitkomsten van een benchmark onder 16 grote steden.

Helaas is van deze dag geen verslag gemaakt. Wel is het programma en de bijdrage van Bureau VDMP over sociale media en veiligheidsbeleid hieronder te downloaden.

Bestanden

• Programma Netwerkdag Grote Steden 23 mei 2103

In de afgelopen periode hebben diverse steden bijgedragen aan de vijf subwerkgroepen. Op de netwerkdagen in Deventer op 22 en 23 november gaven vier van de vijf subwerkgroepen terugkoppeling: veiligheidshuizen, regierol steden, bestuurlijke aanpak georganiseerde criminaliteit en intelligence.

Op de eerste netwerkdag kwamen aan de orde:

• Drugsbeleid
• Nationale politie
• ZSM en Veiligheidshuizen

Op het de tweede netwerkdag stond een bespreking over de relatie met het OM en een presentatie over Intelligence op het programma.

Bestanden

• Verslag Netwerkdag Deventer 2012

De netwerkdag op 24 mei in Amsterdam opende met een presentatie van Onno Peer, directeur CCV over positionering van het CCV. Daarna kwam prioritering van veiligheidsonderwerpen aan bod.

De aanwezigen op de netwerkdag kozen een top vijf aan onderwerpen:

• Veiligheidshuizen
• Regierol gemeenten
• Intelligence
• Bestuurlijke aanpak georganiseerde criminaliteit
• Drugs/coffeeshops

Bestanden

• Verslag Netwerkdag Amsterdam 2012

De netwerkdagen in Alkmaar op 24 en 25 november 2011 stonden in het teken van lokale slagkracht: gemeenten moeten de komende tijd met minder geld van het Rijk toch proberen de regie te houden op het lokale integrale veiligheidsbeleid.

De centrale vraag voor deze twee netwerkdagen is: Door het wegvallen van de Van Montfransgelden moeten gemeenten met minder geld steeds meer doen. Hoe zorgen we op lokaal niveau voor voldoende slagkracht?

Verschillende aandachtspunten voor gemeenten kwamen aan de orde:

• Betrek op lokaal niveau de interne en externe partners bij het veiligheidsbeleid en wijs hen op hun verantwoordelijkheid.
• Er komt een nieuwe wet over de versteviging regierol gemeenten ten aanzien van het lokaal veiligheidsbeleid. Het CCV gaat een speciale handreiking uitgeven voor gemeenteraadsleden.
• Het ministerie van Veiligheid en Justitie heeft het werkprogramma ‘Nederland Veiliger’ opgezet, waarbij onder andere maatregelen zijn voorgesteld om lokale overheden en bestuurders te ondersteunen in hun aanpak.
• De G32 streeft naar een betere verbinding van het thema veiligheid met drie andere pijlers. Daarvoor wordt een nieuwe structuur opgezet.
• Er zijn verschillende redenen waarom feitelijke veiligheid en subjectieve veiligheid niet met elkaar stroken. In een lezing van een Amerikaanse veiligheidsexpert worden verschillende redenen genoemd waarom gevoel van veiligheid niet overeen komt met feitelijke veiligheid.
• Tijdens een interactie-sessie met deelnemers aan de netwerkdagen zijn acht tips geformuleerd om feitelijke veiligheid en gevoel van veiligheid beter op elkaar te laten aansluiten.
• Het is nog onduidelijk wat voor gevolgen de komst van een nationale politie heeft op lokaal veiligheidsniveau. Aan de hand van een historische beschouwing over de ontwikkeling van de Nederlandse politie werd een aantal belangrijke aandachtspunten en ontwikkelingen benoemd.
• In de afgelopen jaren namen de gemeentelijke taken en verantwoordelijkheden op het gebied van toezicht en handhaving enorm toe. Een deel van deze taken verschoof van donkerblauw (politie) naar lichtblauw (gemeentelijke BOA’s).

Bestanden

• Verslag Netwerkdagen Alkmaar 24 en 25 november 2011

De deelnemers van de Netwerkdag Grote Steden kwamen op 27 mei 2011 bijeen in Amsterdam. Het was voor de eerste keer dat een Netwerkdag in een G4-gemeente werd gehouden. Doel van deze Netwerkdag Grote Steden was dat de grote steden inspirerende voorbeelden konden uitwisselen over de wijze waarop gemeenten het beleid rond bestuurlijke aanpak van georganiseerde misdaad kunnen vormgeven.

Het programma van de dag was samen met het Van Traa-team opgesteld. Dit team kwam voort uit het Wallenproject dat met het bundelen van bestuurlijke instrumenten de criminalisering van het Wallengebied wil tegengaan.

Achtereenvolgens kwamen aan bod:

• Bestuurlijke aanpak Wallengebied Amsterdam door Kees Lacet (hoofd Van Traa-team gemeente Amsterdam).
• Ontwikkelingen in het Grotestedenbeleid door Claire de Jong (gemeente Leeuwarden).
• Wet BIBOB in de praktijk door Brian Varma (lid Van Traa-team gemeente Amsterdam)
• BIBOB in de bouwvergunningverlening door Friso Bons (lid Van Traa-team gemeente Amsterdam

Bestanden

• Verslag Netwerkdag 27 mei 2011 Amsterdam

Verslag van de Netwerkdag Grote Steden met als thema: ‘Overlast Marokkaans-Nederlandse jongeren’.

Marokkaans-Nederlandse jongeren zijn sterk oververtegenwoordigd in de groep jongeren die overlast op straat verzorgen. Hier is de laatste tijd veel aandacht voor geweest, ook in de media, waarbij sommige gemeenten meer in de aandacht komen met deze problemen dan andere gemeenten. Dit heeft gevolgen voor het imago van de gemeenten.

De volgende personen hebben presentaties of workshops gehouden:

• Burgemeester Wim Cornelis van Gouda
• Ida Haisma, directeur CCV
• Marilyn Haimé, directeur Inburgering en Integratie bij VROM/WWI
• Roel Versleijen, veiligheidscoördinator gemeente Venlo over G32 platform Veiligheid en Samenwerkingsverband 22 gemeenten
• Maarten den Keulenaar, coördinator landelijke aanpak Marokkaans-Nederlandse jongeren (vanuit gemeente Utrecht)

Bestanden

• Verslag Netwerkdag mei 2010 Gouda

Op donderdag 22 mei vond de halfjaarlijkse netwerkdag veiligheidscoördinatoren van de Grote Steden plaats in Leiden. ’s Ochtends stond de toekomst van het Grotestedenbeleid centraal en ’s middags werd ingegaan op het veiligheidsgevoel.

Er waren rond de veertig deelnemers uit achttien verschillende steden.

De volgende presentaties en workshops zijn gehouden:

• Verbetering van veiligheidsgevoelens: ‘Aan welke knoppen valt te draaien?’, Marnix Eysink Smeets en Gabry Vanderveen (Public Reassurance Centre)
• Workshop toolkit en communicatie onveiligheidsgevoelens, Robert Flos (ministerie van BZK)
• Veiligheid en de toekomst van het stedenbeleid, Rob van Zwet (ministerie van VROM)

Bestanden

• Verslag Netwerkdag 22 mei 2008 Leiden

De netwerkdagen voor de veiligheidscoördinatoren van de Grote Steden vonden dit jaar plaats in Maastricht op 29 en 30 november 2007. Donderdag 29 november stond in het teken van de Bestuurlijke Aanpak. Vrijdag 30 november was het programma gewijd aan Zorg en veiligheid.

In totaal waren vijftig veiligheidscoördinatoren uit twintig verschillende steden aanwezig.

De volgende presentaties en workshops zijn gehouden:

• Domus-concept Leger des Heils
• NIMBY, Laurens de Graaf, Universiteit Tilburg
• Aanpak prostituanten, Bart Vliegen, gemeente Heerlen
• Aanpak Vinkenslag
• Coffeeshopbeleid VOCM
• Coffeeshopbeleid gemeente Maastricht
• Nazorg ex-gedetineerden

Bestanden

• Programma netwerkdagen 29 en 30 november 2007 Maastricht

Op donderdag 19 april 2007 vond de halfjaarlijkse netwerkdag veiligheidscoördinatoren van de Grote Steden plaats. Het programma bestond uit een mix van fysieke en sociale veiligheid. ’s Ochtends stond de rol van de veiligheidscoördinator ten aanzien van instortingsgevaar van gebouwen centraal; ’s middag was het thema Jeugd en Veiligheid vooral gericht op veilig uitgaan.

Er waren rond de 45 deelnemers uit twintig verschillende steden.