Samenwerking met wetenschap leidt tot zorgvuldigere toepassing Wet Damocles

 
Hoe zorg je ervoor dat burgemeesters bij de sluiting van een woning vanwege drugshandel niet alleen daadkrachtig, maar ook zorgvuldig en rechtvaardig optreden? Die vraag staat centraal in het onderzoek van Michelle Bruijn, universitair hoofddocent aan de Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen. In samenwerking met het CCV werkte Bruijn aan een interactief beoordelingskader dat gemeenten helpt bij het nemen van besluiten op basis van artikel 13b van de Opiumwet.

Onderzoek naar de praktijk

Artikel 13b geeft burgemeesters de bevoegdheid om panden te sluiten bij (vermoedens van) drugshandel. Volgens de wetgever moet dit via getrapte sanctionering gebeuren: eerst een waarschuwing, dan pas – bij herhaling – sluiting. In de praktijk worden panden echter steeds vaker direct gesloten. Bruijn: “Het werkt afschrikwekkend, is de redenering. De wet wordt dus anders toegepast dan de bedoeling van de wetgever was.”
 
Bruijn analyseerde gerechtelijke uitspraken over de toepassing van de wet en stelde vast dat de strenge uitvoering kan botsen met grondrechten, zoals het recht op huisvesting en de rechtsbescherming van onschuldige bewoners. Zo kunnen ouders uit hun woning worden gezet vanwege drugs die hun kind zonder hun medeweten in huis heeft verstopt. 

Interactief beoordelingskader

Om gemeenten en politie te helpen bij zorgvuldige besluitvorming, werkte de onderzoeker samen met het CCV aan een interactief beoordelingskader . Dat kader geeft inzicht in de stappen die moeten worden doorlopen bij een eventueel besluit tot woningsluiting. Het bevat verwijzingen naar gerechtelijke uitspraken en helpt om persoonlijke omstandigheden, zoals de aanwezigheid van kinderen, mee te wegen.
 
Daarnaast ontwikkelde Bruijn samen met het CCV een format  dat de politie kan gebruiken om burgemeesters te informeren over een geconstateerde drugsovertreding. Bruijn benadrukt dat goede samenwerking tussen politie en gemeente essentieel is: “Er zijn zaken bekend waarbij de burgemeester niet goed op de hoogte was van alle informatie die hij nodig had om een weloverwogen en juridisch houdbaar besluit te kunnen nemen.” 

Impact in de politiek

Een deel van het onderzoek werd gepubliceerd rond de tijd van de Toeslagenaffaire. De manier waarop de overheid handhaaft en hoe de rechter dat toetst, kwam daardoor extra in de belangstelling te staan. Mede naar aanleiding van het onderzoek van Bruijn en haar collega Michel Vols zijn meer dan 90 Kamervragen gesteld over de interpretatie en toepassing van de Wet Damocles. 

Vervolgonderzoek

Het beoordelingskader is een eerste stap naar zorgvuldiger toepassing van de wet. In vervolgonderzoek kijkt Bruijn samen met andere onderzoekers naar de gevolgen van woningsluitingen. Waar komen bewoners terecht na sluiting? Keert de rust daadwerkelijk terug in de wijk? Daarnaast willen de onderzoekers in kaart brengen of na de Toeslagenaffaire, na veranderende rechtspraak en na het opstellen van het beoordelingskader de menselijke maat ook echt is teruggebracht. 

Kenniskring bestuurlijke aanpak drugscriminaliteit over vervolgonderzoek

In het najaar van 2025 organiseert het CCV een online bijeenkomst over de uitkomsten en conclusies van het vervolgonderzoek. Wil je hierbij zijn? Meld je dan aan voor de kenniskring om op de hoogte te blijven van deze en andere bijeenkomsten over de bestuurlijke aanpak van drugscriminaliteit.

 Bron: Rug.nl – ‘Science for Society | Less rigid, more just’