Waarom melden mensen (niet)?
Waarom melden mensen soms niet, ook als ze dat eigenlijk wél zouden willen? Daarnaar doet het gedragsteam van het CCV onderzoek, samen met het gedragsteam van het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV). Tijdens de lezing van het Behavioural Insights Netwerk Nederland ( BIN-NL) van woensdag 2 juli presenteerden Noor de Boer (JenV) en CCV-adviseurs Mirjam Prinsen en Mick Claessens hun voorlopige onderzoeksbevindingen. In het auditorium van JenV kwamen 55 deelnemers samen om inzichten uit te wisselen over het meldgedrag van burgers, terwijl ook nog 84 deelnemers online deelnamen aan de lezing.
De meldingsbereidheid is hoog, maar het daadwerkelijke melden blijft achter
Tijdens de lezing gaven de onderzoekers aan dat de bereidheid om iets te melden lang niet altijd leidt tot daadwerkelijk melden: mensen hebben vaak wel de intentie om iets te melden, maar doen het uiteindelijk toch niet. In de wetenschappelijke literatuur wordt dat een ‘intention-behavior gap’ genoemd.
Zo blijkt uit onderzoek dat bij het zien van een hennepplantage 91% van de mensen bereid is om melding te doen, terwijl slechts 28% dat ook daadwerkelijk doet. De wetenschappelijke literatuur concludeert dat de intentie om gedrag te vertonen een relatief beperkte voorspeller is van het gedrag zelf. Naast intentie zijn er andere factoren die ertoe leiden dat iemand gedrag wel of niet vertoont.
Meldingsbereidheid kan ook beïnvloed worden door een organisatiecultuur. Cultuur kan ‘gewenst’ gedrag bevorderen, maar ook ‘ongewenst’ gedrag belemmeren. Het CCV biedt de training Cultuurgericht Toezicht aan: een praktische en inspirerende opleiding waarin toezichthouders leren welke cultuuraspecten van invloed kunnen zijn als het gaat om naleving. In deze opleiding leren cursisten hoe ze de bedrijfscultuur bespreekbaar kunnen maken en welke interventies geschikt zijn om naleving te stimuleren. Er zijn nog maar een paar plekken vrij, dus meld je snel aan.
Meer dan alleen bekendheid met meldpunt
Met behulp van het wetenschappelijke COM-B gedragsmodel maakten de onderzoekers een voorlopige analyse van meldgedrag. Volgens dit model zijn er bij gedrag drie ‘knoppen’ om aan te draaien: de capaciteit van mensen om het gedrag te vertonen (zoals kennis en vaardigheden), de fysieke en/of sociale omgeving waarin ze dat doen (ook wel ‘gelegenheid’ genoemd) en de bewuste of onbewuste motivatie waarmee ze dat doen. Volgens de voorlopige onderzoeksbevindingen zijn er vooral bij de factoren ‘gelegenheid’ en ‘motivatie’ diverse onderliggende oorzaken die het melden kunnen bevorderen of belemmeren.
Werk in uitvoering: eindrapportage volgt in oktober
Het onderzoek is nog in volle gang en de lezing was bedoeld om de deelnemers tussentijds bij te praten. Het uiteindelijke rapport wordt op 30 oktober 2025 definitief opgemaakt. Tijdens de bijeenkomst werd in ieder geval alvast volop gediscussieerd over de toepasbaarheid van de voorlopige inzichten. Een belangrijke vraag daarbij: hoe kun je de melder écht centraal stellen als er meerdere meldpunten voor hetzelfde onderwerp zijn? Een antwoord daarop volgt mogelijk eind oktober. De komende maanden worden de analyses verder uitgewerkt.
Wil je op de hoogte blijven over het onderzoek of meedenken? Neem dan contact op met Mick Claessens of Mirjam Prinsen van het gedragsteam van het CCV.