Samen sterk tegen ondermijning: hoe Ondersteunings­team Amstelland werkt

Waarom een ondersteunend team?

Ondermijning – de vermenging van de onderwereld met de bovenwereld – raakt steeds vaker ook kleinere gemeenten. Denk aan drugspanden, spookbewoning, misbruik van bedrijven of zorgfraude. Maar in gemeenten van 20.000 tot 30.000 inwoners zijn er vaak maar een paar medewerkers openbare orde en veiligheid. Voor hen komt ondermijning boven op hun al volle takenpakket.

“Signalen konden niet goed worden opgevolgd, of er was geen tijd om dieper te graven waar dat eigenlijk wel nodig was. Wij springen bij waar nodig, of dat nou juridisch is, praktisch of met data-onderzoek. Zo helpen we de basis op orde te krijgen én ruimte te maken voor doorontwikkeling.” 

Wie zitten er in het Ondersteuningsteam Amstelland?

Het Ondersteuningsteam Amstelland (OTA) bestaat uit drie kernrollen:

• De handhavingsjurist, die advies geeft voor interventiemogelijkheden en inzet van bevoegdheden.
• De informatiespecialist, die data verzamelt en analyseert en trends zichtbaar maakt.
• De projectcoördinator, die voor de afstemming met de gemeenten en partners zorgt.

Samen ondersteunen ze gemeenten op drie pijlers: 

• 1. Versterken van de informatiepositie. 
• 2. Verbeteren van de bestuurlijke aanpak. 
• 3. Vergroten van bestuurlijke en maatschappelijke weerbaarheid. 

Hoe werkt die samenwerking?

Het OTA wordt betaald uit zogenaamde ‘versterkingsgelden’: landelijk geld van het ministerie van Justitie en Veiligheid dat via het RIEC naar de regio’s gaat. Dit geld is bedoeld om gemeenten te helpen bij een sterkere en gezamenlijke aanpak van ondermijning. De burgemeesters geven richting, en in het Regionaal Ondermijningsoverleg wordt samen afgesproken wat er moet gebeuren. Toch is de praktijk altijd lokaal.

“We werken samen met de OOV’ers per gemeente. Daar wisselen we signalen uit, doen analyses en bepalen de prioriteiten. Zie ons als vliegende OOV-keepers die flexibel worden ingezet waar de behoefte het grootst is.”

Data als motor

Data spelen een cruciale rol in de aanpak. Het OTA gebruikt ze op verschillende manieren:

• Analyseren en inzicht krijgen: Signalen die nader onderzoek vragen, worden door het OTA verder uitgezocht. Analyses volgens landelijke handreikingen geven gemeenten beter zicht op wat er speelt en leveren nieuwe signalen op.
• Processen verbeteren en automatiseren: Bij de aanpak van woonfraude werkt het OTA bijvoorbeeld aan betere convenanten en aan stroomlijnen van informatie-uitwisseling tussen onder andere gemeenten, politie en woningcorporaties.
• Nieuwe tools ontwikkelen: Er loopt een verkenning naar een regionale applicatie met een analysefunctie en signaalmodule. Die kan bijvoorbeeld malafide bedrijvigheid op bedrijventerreinen, spookbewoning of zorgfraude sneller zichtbaar maken.
• Besluitvorming en beleid ondersteunen: Het OTA helpt gemeenten bij het opstellen van een privacy protocol, zodat informatie delen zorgvuldig en rechtmatig gebeurt.
• Communicatie en visualisatie: Met dashboards en kaarten worden trends inzichtelijk gemaakt, zodat bestuurders en partners direct zien waarom actie nodig is.

Een concreet voorbeeld is DOOK (Datavoorziening Onregelmatigheden Op de Kaart). Daarmee kan een gemeente in één klik basisinformatie ophalen, bijvoorbeeld over bedrijven op een bedrijventerrein.

Wat levert dit op?

De gezamenlijke inzet van het OTA biedt gemeenten duidelijke voordelen:

• Sterkere informatiepositie: Trends en kruisverbanden ontdekken die binnen 1 gemeente vaak onzichtbaar blijven.
• Efficiënter werken: Tools en expertise worden gedeeld. Gemeenten besparen zo tijd én geld.
• Meer slagkracht: Kleinere gemeenten staan samen sterker richting politie en RIEC. Zo komen signalen eerder op de juiste tafels.
• Hogere kwaliteit analyses: Het OTA kan verder kijken dan de waan van de dag. “We leggen zwaardere analyses op tafel, zodat partners zien: dit is serieus, hier moeten we samen op acteren.” – Bern Naafs (Het Ondersteuningsteam Amstelland)
• Innovatiekracht: Goede ideeën worden snel gedeeld en toegepast. Gemeenten die later aansluiten, profiteren meteen van de voorsprong van anderen.

Dit artikel is gebaseerd op de presentatie van Bern Naafs tijdens het webinar ‘Samenwerking in datalabs’ op 1 september 2025.