Breng verwacht gedrag in kaart met InterventieKompas

Hoe gaan mensen zich gedragen bij een nieuwe regel? Dat kun je peilen met het InterventieKompas van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV). Dit is dé tool om verwacht nalevingsgedrag in kaart te brengen. Martin van Oosten, teamleider Verkeer & Mobiliteit bij Arup: “Er zit zoveel kennis in het InterventieKompas. Hierdoor heb ik veel geleerd hoe naleving werkt.”

Hij schakelde CCV-adviseurs Mirjam Prinsen en Sara Wester in voor hun deskundigheid en expertise. Het InterventieKompas kreeg daarop een prominente rol in het onderzoek Betalen naar Gebruik, uitgevoerd door Arup en KPMG – in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en het ministerie van Financiën.

Wat als je als automobilist moet betalen voor je gebruikte kilometers op de weg? Zullen mensen dat netjes gaan doen? Het is een niet-bestaande situatie op dit moment, maar wel een voornemen van het kabinet. Daarom moest verwacht nalevingsgedrag worden onderzocht, wat ook wel ex ante-toetsing wordt genoemd. Van Oosten besloot op zoek te gaan naar gedragswetenschappers, want “nalevingsgedrag is een gat in onze kennis”, zo vertelt hij.

Verwacht gedrag en bijbehorende maatregelen

De term De Tafel van 11 (de voorloper van het InterventieKompas) kende hij nog wel vanuit eerdere opdrachten. Na een kort onderzoek kwam hij uit bij het CCV, de ontwikkelaar van het kompas. En het InterventieKompas bleek hét instrument om antwoord te geven op vragen rondom verwacht gedrag en welke maatregelen er nodig zijn om naleving te stimuleren.

Er volgden twee intensieve workshops die Arup en het CCV gezamenlijk hebben voorbereid, geleid door CCV’ers Mirjam Prinsen en Sara Wester. Het InterventieKompas werd doorlopen met de opdrachtgevers en stakeholders.

CCV-adviseurs van meerwaarde voor onderzoek

En als je met meerdere partijen om de tafel zit, kan het soms lastig zijn alle neuzen dezelfde kant op te krijgen. De Belastingdienst, RDW, de ministeries en branchepartijen: verschillende stakeholders met hun eigen visie en kennis van de doelgroep waren aanwezig bij de eerste workshop. Van Oosten licht toe: “Elke partij kwam aan het woord, onder leiding van Sara en Mirjam. En met hun kennis en ervaring met nalevingsgedrag waren zij absoluut van meerwaarde voor ons onderzoek”, zo vertelt Van Oosten over de werkwijze.

Type nalevers en overtreders

Vooraf gedrag voorspellen is niet per se makkelijk. Er zijn immers zoveel variabelen en type mensen. In dit specifieke onderzoek ging het over 9,7 miljoen Nederlandse autogebruikers. Die kun je niet over één kam scheren, zou je zeggen. Dat klopt, maar je kunt ze wél onderverdelen in typen nalevers met elk eigen kenmerken. Je hebt bijvoorbeeld de spontane nalevers, maar ook de calculerende óvertreders. Deze typen werden besproken tijdens de workshops aan de hand van het InterventieKompas.

Werkwijze tijdens de workshops

In de eerste workshop werden de stappen van het kompas doorlopen en gezamenlijk ingevuld. Van Oosten: “Deze workshop gaf inzicht in de doelgroep, het doel en de focus. Daarnaast werden sterke en zwakke factoren inzichtelijk als Betalen naar Gebruik zou worden doorgevoerd in nieuwe wetgeving.”

In de tweede workshop ging de groep in kleinere groepen uiteen. Van Oosten: “Aan de hand van het ingevulde InterventieKompas bepaalden we samen de richting van de oplossing. Ook keken we naar de sterke en zwakke factoren van het systeem en mogelijke maatregelen. Daarmee gingen we aan de slag om oplossingen en maatregelen te ontwikkelen.”

Expertise naleving

Alles werd in kaart gebracht, maatregelen werden onder de loep genomen en vervolgens gebruikten Van Oosten en zijn team verschillende methodes om het onderzoek af te ronden. Referentieprojecten, literatuuronderzoek, interviews: alles kwam samen in de uiteindelijke rapportage.

De CCV-adviseurs hielpen niet alleen met de workshops in de beginfase. Ook aan het einde van het onderzoek werd Mirjam ingevlogen voor haar expertise op het gebied van naleving. “Zij keek mee of we op het goede spoor zaten of we alles nauwkeurig én juist in kaart hadden gebracht. Hier kwam de deskundigheid van het CCV opnieuw aan te pas. En met Mirjams feedback konden we de laatste aanscherping doen in de rapportage.”

Prettige samenwerking met het CCV

Van Oosten kijkt met plezier terug op de “superprettige” samenwerking met Mirjam en Sara. “Ik heb veel geleerd over hoe naleving werkt, om uiteindelijk systemen beter te maken.” Of het kompas in de toekomst nog een keer wordt ingezet? “We hebben zeker de toegevoegde waarde van het InterventieKompas ervaren. Wellicht volgen er andere opdrachten waar we deze ook in kunnen zetten”, zo eindigt van Oosten.

Zet zelf het InterventieKompas in

Ook verwacht gedrag in kaart brengen? Zet het InterventieKompas in! En ben je hier (nog) niet mee bekend? Of wil je begeleiding van onze CCV-adviseurs? Neem dan, net zoals Martin van Oosten deed, contact op met Mirjam Prinsen en Sara Wester. Zij helpen je graag verder.