Milieucriminaliteit: wie zijn de daders en welke interventies zijn effectief?

Wie zijn de daders van milieucriminaliteit? Zijn er risicoprofielen? Hoe kan deze kennis bijdragen aan betere interventies als het gaat om milieucriminaliteit? Dit kwam aan bod tijdens de derde kennis-naar-praktijk sessie binnen het programma Handhaving en Gedrag op 3 december. In deze sessies hebben onderzoekers en toezichthouders met elkaar gesproken over hoe onderzoeksresultaten in de praktijk kunnen worden toegepast.

Tijdens deze sessie vertelden onderzoekers Victor van der Geest, Jessica Hill en Sammie Verbeek van Vrije Universiteit Amsterdam over hun onderzoeken naar milieucriminaliteit. Uit het onderzoek van Victor van der Geest blijkt dat er een kleine groep van veelplegers is die een groot aandeel heeft in het aantal delicten. Dit zijn vooral mannen van middelbare leeftijd die geboren zijn in Nederland. Milieudaders plegen vaak meerdere delicten, deels ook buiten het milieudomein.

Sociale controle effectief middel naast inspecties

Onderzoeker Jessica Hill vertelde over de systematische literatuurstudie die zij had gedaan naar evaluaties van interventies in de aanpak van financieel economische criminaliteit, waaronder ook 23 studies naar milieucriminaliteit. Uit deze analyse blijkt dat handhaving, inspecties en controles effectief zijn. Informele sociale controle vanuit de omgeving of de sector werkt ook goed. Zelfregulering en boetes lijken minder effectief, terwijl strafrechtelijke sancties juist goed werken.

In kaart brengen van de mestfraude keten

Onderzoeker Sammie Verbeek is net gestart als promovenda aan de Vrije Universiteit en gaat onderzoek doen naar mestfraudeurs. Zij vertelde over haar plannen om een sociale netwerkanalyse te gaan doen. Er is een behoefte aan een compleet beeld van de hele keten rondom mestfraude. Zij gaat in kaart brengen welke actoren er allemaal een rol spelen en hoe, welke geld- en informatiestromen er zijn. Welke autoriteiten een rol spelen, maar ook hoe privérelaties een rol spelen.

Mogelijkheden voor toezichthouders om milieucriminaliteit aan te pakken

Aan de hand van stellingen gingen de aanwezige toezichthouders met elkaar in gesprek over dit complexe probleem van toezicht op milieucriminaliteit.

• Inspecteurs van ILT geven aan dat het vaak maatwerk is en dat het bij grote bedrijven moeilijk is om de natuurlijke persoon aan te spreken. Vaak zit het ook in de cultuur van het bedrijf. Soms zijn mensen zich er niet eens van bewust dat ze en overtreding begaan. Het lijkt daarmee onderdeel te zijn van een systeem.
• Terwijl een deel strafrecht het belangrijkste vindt om de norm te stellen, noemen anderen juist bestuursrecht als een kans omdat je dan de vergunningen kunt aanpakken. Daar worden bedrijven echt door geraakt.
• De NVWA geeft aan dat ze zich richten op naleving van verschillende partijen. Ze kijken naar de bron van het mestoverschot, maar hebben ook oog voor de vele intermediaire partijen in de keten.

Het in kaart brengen van de keten wordt door iedereen als zeer waardevol gezien. Er zijn tijdens deze sessie mooie contacten gelegd tussen de praktijk en de onderzoekers. Daarbij is waardevolle kennis opgehaald vanuit de praktijk die de onderzoekers goed kunnen gebruiken voor hun vervolgonderzoeken.