Gemeenten steeds vaker geconfronteerd met explosiegeweld

Het aantal aanslagen met explosieven blijft onverminderd hoog. In het eerste half jaar van 2025 registreerde de politie 678 aanslagen en pogingen daartoe. In dezelfde periode vorig jaar ging het om 644 incidenten. In heel 2024 werden zelfs 1543 explosies geregistreerd, een stijging van ruim 70 procent ten opzichte van 2023. “Opvallend is dat deze explosies steeds vaker voortkomen uit conflicten in de relationele sfeer in plaats van dat er een relatie is met georganiseerde criminaliteit. Dat vraagt om een brede aanpak”, reageert Katja Steverink, senior adviseur bij het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV).

Opvallend is dat deze explosies steeds vaker voortkomen uit conflicten in de relationele sfeer.” – CCV-adviseur Katja Steverink

Gemiddeld zijn er per week in Nederland 26 explosies of pogingen daartoe. Deze explosies hebben een enorme impact op de veiligheid in de wijk en brengen grote risico’s met zich mee. Denk daarbij aan schade aan woningen en de omgeving, maar met name ook aan het risico op slachtoffers. Vorig jaar vielen er acht dodelijke slachtoffers bij woningexplosies. Bij veel incidenten wordt zwaar vuurwerk zoals cobra’s gebruikt, vaak in combinatie met brandbare vloeistoffen.

“We zien dat daders met gemiddeld zo’n 16 jaar al jong voor kleine bedragen van 200 tot 400 euro al zeer ernstige delicten plegen. De cobra’s die veel gebruikt worden, zijn makkelijk te verkrijgen en het aantal slachtoffers loopt op. Ook de schade in wijken en de impact bij omwonenden is enorm”, zo vertelt CCV-adviseur Katja Steverink.

Offensief tegen Explosies: gezamenlijk actieplan

In april is het landelijke Offensief tegen Explosies gepresenteerd. Dit is een brede samenwerking tussen het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV), de Nationale Politie, het Openbaar Ministerie (OM), Aedes (namens woningcorporaties), gemeenten, het Verbond van Verzekeraars, de reclasseringsorganisaties en het bedrijfsleven (VNO-NCW en MKB Nederland). Deze partijen slaan de handen ineen in een actieplan dat zich richt op alle facetten van het explosiegeweld:

• Preventie (zoals voorlichting aan jongeren),
• Opsporing en vervolging,
• Nazorg voor minderjarigen,
• Lokale regie en samenwerking.

De ambitie is om dit jaar het aantal explosies met 10 procent terug te dringen. Het CCV draagt bij aan deze ambitie en dit landelijke offensief met praktische ondersteuning, kennisdeling en het ontwikkelen van instrumenten die gemeenten en ketenpartners direct kunnen inzetten.

Omdat het aantal explosies opnieuw oploopt, is het nog belangrijker om de handen ineen te slaan.”

Steverink: “Omdat we vaststellen dat het aantal explosies opnieuw oploopt, is het nog belangrijker om de handen ineen te slaan en in te zetten op preventie, opsporing en vervolging en handelingsperspectief voor gemeenten en hun partners.”

Handreiking voor aanpak F4-vuurwerk in de maak

Het ministerie van JenV heeft het CCV opdracht gegeven om samen met het OM en de politie een handreiking op te stellen voor een daadkrachtige aanpak van F4-vuurwerk.

In deze handreiking wordt verduidelijkt:

• wanneer aangetroffen F4-vuurwerk als wapen kan worden gezien;
• wanneer de Wet wapens en munitie toegepast kan worden;
• hoe de Wet economische delicten benut kan worden voor handhaving en opsporing bij misbruik van F4-vuurwerk.

Deze handreiking biedt professionals op lokaal en regionaal niveau duidelijkheid over juridische kaders én handelingsperspectief voor vroegtijdig ingrijpen. Meer weten over de handreiking F4-vuurwerk? Neem contact op met CCV-adviseur Mick Claessens via mick.claessens@hetccv.nl.

Sluitingsbevoegdheid 174a Gemeentewet bij explosies

Het CCV heeft een uitgebreid dossier over de sluitingsbevoegdheid 174a Gemeentewet, die regelmatig ingezet wordt nadat een explosie heeft plaatsgevonden.

In het dossier vind je:

• Een handreiking met alle ins en outs
• De allernieuwste jurisprudentie
• Een uitgebreide FAQ.
• Opnames van webinars die zijn gehouden eind 2024 en begin 2025.

De juridische uitspraken wordt geanalyseerd en de leerpunten worden opgenomen in de handreiking eind dit jaar. “Zo zien wij dat er veel oog is voor persoonlijke omstandigheden bij zo’n zwaar bestuurlijk middel als een sluiting. Explosies bij woningen is de grond waar nu het meest op gesloten wordt door burgemeesters en in de onderzochte zaken blijft het besluit van de burgemeester in 71% overeind”, zegt de CCV-adviseur.

Binnenkort wordt een database geïntroduceerd en gloednieuwe uitspraken van rechters toegevoegd. Het wordt dan nog makkelijker om specifieke zaken te zoeken op basis van kenmerken. Ook vindt op 5 november dit jaar het volgende webinar plaats. Voor deze activiteiten werkt het CCV actief samen met collega-juristen uit het veld, om in de praktijk nog beter ter ondersteunen bij vragen over explosies en de inzet van (bestuurlijke) maatregelen.

Lees ook:

• Aanslagen vaak huis, tuin en keuken conflicten
• Tweede Kamerleden waarderen inzet het CCV voor veiligheid