Blog: Houtstoken is een hot topic
Door Sara Wester, adviseur-onderzoeker Gedrag en samenleving
Het is koud en donker buiten. Laten we het thuis gezellig maken; in de lockdown kunnen we toch nergens heen. Heerlijk warm bij de haard. Hoor je het houtvuur al knapperen? Ik wel, tot het verzoek van Rijkswaterstaat bij het CCV-team Gedrag en samenleving binnenkwam: ‘Kunnen jullie helpen bij het maken van een handhavingsstrategie als het stookalert uit is gegaan?’
Huh… ? Ik had geen idee van het bestaan van een stookalert (nu heb ik zelf ook geen houtkachel moet ik zeggen). Voor diegenen die het ook niet weten: het stookalert van het RIVM gaat uit als de weersomstandigheden te ongunstig zijn om te stoken. Als je wel stookt, blijft de rook hangen. Dit zorgt voor gezondheidsschade en overlast, vooral voor mensen die last hebben van hun luchtwegen. En daarom is het dus van belang eerst het stookalert van RIVM of stookwijzer.nu te checken voordat je gaat stoken.
Handhaven op verantwoord stoken is lastig en arbeidsintensief
Maar hoe krijg je inwoners van jouw gemeente met een houtkachel zo ver dat ze verantwoord gaan stoken? Handhaven is lastig en arbeidsintensief. Je wilt dat mensen dit uit zichzelf gaan doen en de overlast voor anderen beperken. Het InterventieKompas van het CCV – waarmee je stapsgewijs de motieven voor het wel of niet naleven van de regels in kaart brengt – bood in de gemeente Helmond uitkomst.
De gemeente kreeg steeds meer overlastmeldingen van houtstoken en wilde hier iets aan doen. Romy de Haan, beleidsmedewerker in Helmond, vertelde onlangs in de themabijeenkomst Houtstoken – georganiseerd door het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en Rijkswaterstaat – over de Helmondse strategie om overlast van houtstook te beperken. Het gaat er daarbij trouwens niet alleen om of bewoners zich aan het stookalert houden, maar ook of de kachel voldoet aan de eisen, op welke manier het hout wordt aangestoken en wat voor hout er wordt gebruikt.
InterventieKompas biedt uitkomst
Om haar koers te bepalen gebruikte Romy het InterventieKompas. Hieruit werd duidelijk dat Helmond vooral ‘onbewuste overtreders’ kent. Dat is een goed eerste uitgangspunt. Maar bewoners alleen bewust maken van de stookrisico’s en de overlast die ze bezorgen, is niet voldoende om ze tot het juiste gedrag te bewegen. Het InterventieKompas geeft gelukkig ook inzicht in welke interventies er zijn én welke het meest effectief zijn (zie kader).
In Helmond zijn ze inmiddels goed op weg met de gedragsverandering van hun stokende inwoners. En het werkt zelfs over de gemeentegrenzen heen; ze hebben mij ook overtuigd dat ik het lekker moet laten bij een knapperend haardvuur op de televisie.
Strategie houtstoken Helmond
Voor de gemeente Helmond kwamen de volgende categorieën uit het InterventieKompas naar voren:
- De relatie met de toezichthouder
Kom bij bewoners met een houtkachel langs als samenwerkende partner in plaats van als ‘bestraffende’ handhaver’. - Gemak en gewoonte
Maak het bewoners gemakkelijk door je boodschap goed en effectief te communiceren en laat in het echt zien hoe het moet. Bijvoorbeeld hoe je een vochtmeter gebruikt. - Omgeving
Laat zien dat andere bewoners in hun straat en omgeving het ook ‘goed’ doen (sociale norm). - Kennis
Laat weten dat er regels zijn en zorg dat je als toezichthouder je kennis op orde hebt en goed (technisch) advies kunt geven. - Pakkans
Laat zien dat je er als gemeente serieus mee bezig bent en weet welke schoorstenen bijvoorbeeld niet voldoen aan de eisen. - Beloning
Neem een cadeautje mee. Bij elk bezoek kregen bewoners een vochtmeter die ze kunnen gebruiken.
Is dit dan dé oplossing voor elke gemeente en elke houtstoker? Nee, want elke doelgroep is weer anders. Daarom is het van belang te kijken wat er in jouw gemeente speelt en hoe je je doelgroep het best kunt aanspreken en aanzetten tot het juiste gedrag.
Wil je als beleidsmaker ook aan de slag met een strategie om te zorgen dat inwoners verantwoord hout gaan stoken en kun je daar hulp bij gebruiken? Kijk wat het InterventieKompas voor je kan doen en geef je op voor een training. Wil je liever advies op maat, neem dan contact op met het CCV-team Gedrag en samenleving en we bespreken de mogelijkheden.