Onrust begrijpen begint bij anders kijken

‘Onrust begrijpen begint bij anders kijken’ is de titel van het essay, dat Marnix Eysink Smeets onlangs tijdens het bestuurdersdiner op 21 februari presenteerde. Dit diner wordt jaarlijks georganiseerd door het ministerie van Justitie en Veiligheid. Het essay gaat over de manier waarop je als (landelijke) overheid voeling kunt houden met maatschappelijke onrust.

Het werd geschreven in de context van de covidpandemie. De inkt van het essay was nog niet droog of de Oekraïnecrisis brak uit. Opeens was de wereld in de ban van wéér een nieuwe dreiging. Betekent dit dat het nu dan alweer tijd is voor een nieuw essay? Het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV) vroeg het Eysink Smeets. 

“Integendeel”, was zijn antwoord. “Ook nu weer wordt de maatschappelijke dynamiek in hoge mate bepaald door angst, onzekerheid, boosheid. Omdat dat grotendeels via vaste patronen verloopt, kun je als overheid nu al anticiperen op wat komen gaat. Móet de overheid daarop al anticiperen. Dat heeft zij immers bij de coronapandemie nagelaten, zoals de Onderzoeksraad voor Veiligheid laatst onderstreepte. Tijd dus om het dit keer beter te doen”, aldus Eysink Smeets. 

Cyclus begint opnieuw

Hij voegt hieraan toe. “In feite start de cyclus opnieuw. De oorlogsdreiging roept angst, onzekerheid en stress op. Dat beïnvloedt vervolgens ons denken, voelen en doen op uiteenlopende gebieden in de samenleving. Van welzijn tot economie en van sociale kwaliteit, criminaliteit en veiligheid tot vertrouwen in de overheid. Langs de lijnen van het essay kun je ook nu weer doordenken waar het de komende tijd zaak is de vinger aan de maatschappelijke pols te houden. Om zo eventuele ongewenste ontwikkelingen voor te zijn.”  

Typische effecten

Eysink Smeets: “Wat je op dit moment in de samenleving ziet, zijn de typische effecten uit de beginperiode van een nieuwe dreiging. Zoals de grote opleving van solidariteit en sociale cohesie. Dat zijn  tijdelijke effecten. Normaal gesproken horen daar ook een toegenomen vertrouwen in kabinet en politiek bij, net als een hogere opkomst bij verkiezingen. Dat is nu niet zichtbaar en dat stemt tot nadenken. Vooral omdat in de sociale cohesiereflex ook kansen liggen.”

Waar liggen deze kansen dan? “Die liggen vooral in het overstijgen van de eerdere tegenstellingen, waarbij deze nieuwe dreiging gezamenlijk het hoofd wordt geboden. Eerlijk, samenbindend en authentiek leiderschap zijn hiervoor essentieel. Met oog voor niet alleen de feitelijke dreigingen, waarmee we nu geconfronteerd worden. Er moet nu meer aandacht zijn voor de manier waarop deze dreigingen door het publiek ervaren worden. Ga daarvoor de dialoog aan. Luister naar wat verschillende publieksgroepen te zeggen hebben. Dat vraagt ook om zelfreflectie. Want je kunt wel ‘luisteren’, maar ben je echt in staat om te ‘horen’? Precies zoals ik in het essay heb beschreven”, besluit Eysink Smeets zijn antwoord op onze vraag.