Maatregelen nemen zonder de onveiligheid aan te wakkeren

Nederlandse onderzoekers constateerden dat mensen zich in een onveilige situatie veiliger voelden wanneer zij politiemensen zien. Maar bij mensen in een veilige situatie had het zien van politiemensen het tegenovergestelde effect! Zoiets is ook vast gesteld in uitgaanssituaties: het zien van repressief georiënteerde politiemensen in een rustige uitgaanssituatie leidde bij uitgaanspubliek tot een onveiliger gevoel.

Afwegen van belangen

Als je - zichtbaar - aan veiligheid werkt, loop je de kans om ook onveiligheid onder de aandacht van het publiek te brengen. Want, door de maatregelen die je neemt, kunnen mensen zich juist onveiliger gaan voelen. Dat hoeft geen probleem te zijn, zolang je je maar bewust bent van dat effect en er sprake is van een zorgvuldige afweging van belangen. En zolang dat ook gebeurt op basis van valide wetenschappelijke inzichten.

Effectief of niet? 

Op basis van literatuur concludeerde Vollaard (2014) dat er geen reden is om aan te nemen dat het verhogen van het risicobewustzijn van burgers ertoe leidt dat zij meer aan inbraakpreventie gaan doen. Dit komt ook omdat hier relatief weinig onderzoek naar is gedaan. Interventies kunnen effectiever en gerichter worden ingezet wanneer duidelijk is wat burgers aanzet tot preventiegedrag en op welke punten precies de overheid een helpende hand kan bieden. Dan zou inbraakvoorlichting door de politie meer effect kunnen sorteren.

Tegelijkertijd wees Eysink Smeets (2014) erop dat  inbraakvoorlichting mogelijk bijdraagt aan een verslechtering van de veiligheidsbeleving bij woninginbraken. Dat moet aanzetten tot nadenken: is een aanpak die mensen meer onveiligheid doet zien, maar niét tot ander gedrag leidt, wel zo wenselijk?

Buikpijnmatrix

Een ruwe houvast voor de praktijk is de congruentie- of buikpijnmatrix, zoals gedefinieerd door Eysink Smeets et al. (Eysink Smeets, Moors & Baetens, 2011). Deze matrix geeft aan dat mensen zich veiliger voelen als zij (geloofwaardige) (veiligheids)maatregelen zien die genomen worden tegen een veiligheidsprobleem waar zij zich zelf daadwerkelijk druk over maken. Waar ze zo gezegd 'buikpijn' van hebben.

Wanneer zij dergelijke maatregelen zien die gericht zijn tegen een probleem waar ze geen 'buikpijn' van hebben, bestaat de kans op het tegenovergestelde effect: dat zij juist onveiligheidsgevoelens zullen ontwikkelen.

Luister en test

Verzeker je dus heel goed van de mate van 'buikpijn' die burgers van een bepaald probleem hebben. Neem niet te snel aan dat de ernst die je als professional aan het betreffende verschijnsel hecht, ook door burgers zo wordt gevoeld. Check dat dus eerst bij de doelgroep. Hoe? Zie het Informatie en Analyse-model (IAA-model).

Staar je vervolgens niet blind op de zichtbaarheid van de maatregelen, maar kijk ook naar de manier waarop de maatregelen worden ingezet: vaak is het immers ook de toon die de muziek maakt. Past deze toon binnen de context waarin de maatregelen genomen worden?

Dus:

1. Hou er rekening mee dat veiligheidsmaatregelen een averechts effect kunnen hebben op veiligheidsbeleving.
2. Gebruik de congruentiematrix om daar gevoel voor te krijgen.
3. Leg bij twijfel je oor goed te luisteren bij de mensen om wie het gaat (en twijfel niet te laat).
4. Test grootschalige interventies - als dat maar enigszins mogelijk is - eerst op kleinere schaal en kijk wat deze doen op de veiligheidsbeleving.
5. Tenslotte: breng bij effect-evaluaties van maatregelen ook altijd in kaart wat de effecten zijn op de veiligheidspercepties van het publiek.