Leefstijlen

Dat dé burger niet bestaat is inmiddels een cliché, net als dat ‘de ene burger de andere niet is’. Mensen zijn gewoonweg verschillend. Toch zijn in die verschillen soms ook overeenkomstige patronen te herkennen. Bijvoorbeeld wanneer je kijkt naar mensen van dezelfde leeftijd, opleidingsniveau, etnische of religieuze afkomst of partijpolitieke voorkeur. Zo is een segmentering naar de zogenoemde leefstijl of waardepatroon ook relevant voor beleidsmakers.

Verschillende segmenteringen

Onderzoek van diverse marktonderzoeksbureaus (SmartAgent, Motivaction, TNS-NIPO) toont de meerwaarde aan om publieksgroepen aan de hand van waardenpatronen te segmenteren. SmartAgent maakt een onderverdeling in vier leefstijlen, die elk een eigen kleur hebben: ego- versus groepsgericht en introverte versus extraverte instelling. Motivaction maakt - samen met de WRR en de Commissie Toekomst Overheids-communicatie - gebruik van een segmentatie in vier Burgerschapsstijlen: de verantwoordelijken, plichtsgetrouwen, pragmatici en structuurzoekers. En zo heeft TNS-NIPO weer een eigen indeling volgens het 'Waarden In Nederland' (WIN) model. 

Betekenis voor veiligheidsbeleving

Er is nog weinig informatie uit onderzoeken naar het gebruik van dergelijke leefstijlindelingen die bij het doorgronden en beïnvloeden van veiligheidsbeleving handvatten bieden. Onderzoek dat er wel is, toont aan dat tussen de groepen kenmerkende verschillen kunnen bestaan in:

• de houding ten aanzien van (en gevoeligheid voor) onveiligheid. Dat betekent bijvoorbeeld dat je er rekening mee moet houden dat verschillen in de gemeten veiligheidsbeleving tussen buurten ook verklaard kunnen worden uit de verschillen in leefstijlen van de inwoners.
• de opvatting over verantwoordelijkheid en maatregelen. Uit een onderzoek in een grote stad kwam bijvoorbeeld naar voren dat inwoners in een gemengde buurt hele andere denkbeelden hadden over de maatregelen die moesten worden genomen. Een groep vond dat bewoners zelf meer aan de slag moesten en de sociale cohesie moesten versterken. De andere groep was juist van mening dat de overheid en woningcorporatie moesten zorgen voor meer surveillance en zogenoemde technopreventie. Dit is het terugdringen en voorkomen van criminaliteit zoals vandalisme, drugssmokkel, winkeldiefstal, inbraak e.d door de inzet van technische middelen. Deze uiteenlopende meningen van de groepen konden teruggevoerd worden op de verschillen in leefstijlen.
• wat als prettige communicatie wordt ervaren. Ook hierin verschillen de smaken: waar de één houdt van een interactief dialoog, vindt de andere een formele insteek veel prettiger. Of waar de ene groep vooral zelf zijn mening kenbaar wil maken, werkt het bij de andere veel beter als een autoriteit zegt wat er moet gebeuren. Dat is ook de reden dat Eindhoven een indeling naar leefstijlen heeft gehanteerd in het beleid bij burgerparticipatie. Ook de gemeenten aangesloten bij Bureau Regionale Veiligheidsstrategie Midden-Nederland werken met leefstijlen met betrekking tot communicatie en participatie. De inzet van participatie en de kans op succes blijken namelijk voor een belangrijk deel afhankelijk te zijn van de belevingswerelden van doelgroepen. Voor de zomercampagne van Politiekeurmerk Veilig Wonen is een uitgebreid overzicht gemaakt van de verschillende leefstijlen.

Burger versus professional

De diverse leefstijl-modellen kunnen sneller zichtbaar maken waar verschillen in visie en houding zitten tussen burgers en de in de specifieke situatie betrokken professionals. Houd er rekening mee dat die verschillen ook kunnen voortkomen uit uiteenlopende waardenpatronen. Zo behoren bestuurders en beleidsmakers vaak – bijna per definitie – tot de burgerschapsstijl van de verantwoordelijken, met de daaraan verbonden manier van kijken. Realiseer je dus dat je zelf ook (bewust dan wel onbewust) vanuit een bepaald perspectief kijkt naar situaties.

Publicaties

• Leefstijlen in de gemeente Eindhoven (SmartAgent i.o.v. gemeente Eindhoven, 2013)
• Leefstijlen in jouw gemeente (Een handreiking over communicatie en participatie voor veiligheidsprofessionals in Midden-Nederland)