Samen werken aan veiligheidsbeleving

Door gebruik te maken van kennis uit de gedragswetenschap, kun je de veiligheidsbeleving van mensen positief beïnvloeden. Gedragswetenschap maakt onderscheid tussen kennis, houding en gedrag en hoe je deze aspecten los van elkaar kunt beïnvloeden. Deze kennis helpt om te werken aan het verbeteren van objectieve veiligheid, zonder afbreuk te doen aan veiligheidsbeleving.

Tegenstrijdigheid

Maatregelen om objectieve veiligheid te vergroten, kunnen op gespannen voet staan met het zorgen voor een positieve veiligheidsbeleving. <link onderwerpen veiligheidsbeleving wat-is-het-probleem communicatie>Communiceren over vormen van criminaliteit kan bijvoorbeeld een negatief effect hebben op de veiligheidsbeleving. Maar de communicatie is wel nodig om te zorgen dat burgers (de juiste) veiligheidsmaatregelen nemen.

Neem bijvoorbeeld woninginbraak: we willen dat mensen preventieve maatregelen nemen, maar we willen ze niet te stevig op risico’s wijzen waardoor ze zich onveiliger voelen. Daar zit dus een tegenstrijdigheid: we willen dat burgers zich veilig voelen én we willen dat ze zich beschermen tegen onveilige situaties.

Hoe werkt dat dan?

Vaak wordt gedacht dat mensen rationeel en berekenend handelen. Maar een van de belangrijkste inzichten uit de gedragswetenschap is dat het overgrote deel van menselijk gedrag geen bewuste, rationele overweging is. Gedrag wordt onbewust gestuurd en is vaak irrationeel.

Mensen weten bijvoorbeeld dat het verstandig is om hun voordeur goed af te sluiten als ze van huis gaan, maar doen dit vaak niet als zij maar 'even' weggaan. Voordeel is dat mensen wel voorspelbaar irrationeel handelen: met behulp van inzichten uit de gedragswetenschap kun je het gedrag dus voorspellen en sturen.

Het beïnvloeden van gedrag van mensen vraagt dan ook om een andere aanpak dan tot nu toe vaak gebeurt. En het biedt kansen: je hoeft kennis en houding van mensen niet per se te veranderen om toch invloed te hebben op gedrag. Je hoeft burgers dus ook niet altijd op de hoogte te brengen van criminele activiteiten, terwijl je ze wel kunt aanzetten tot gewenst gedrag.

In een schone, nette omgeving vertonen mensen minder snel regelovertredend gedrag dan in een vieze, rommelige omgeving. Een ander voorbeeld is dat mensen eerder geneigd zijn om hun fiets in een bewaakte fietsenstalling te plaatsen als (ze het idee hebben dat) iedereen dat doet en als de fietsenstalling gemakkelijk toegankelijk is. Deze mechanismen kun je gebruiken om mensen toch het gewenste gedrag te laten vertonen, zonder hen 'bang te maken' voor geweld of fietsdiefstal,

Gedragsinzichten toepassen in het veiligheidsdomein

Zoals eerder genoemd in dit webdossier weten we dat het beïnvloeden van de veiligheidsbeleving met name kansen biedt voor <link onderwerpen veiligheidsbeleving beinvloedbare-factoren>situationele factoren: de institutionele, sociale, fysieke en criminele omgeving. Deze 4 factoren bieden met name kansen voor beleid om invloed op uit te oefenen.

Er zijn veel verschillende gedragsinzichten bekend die je kunt toepassen als je de veiligheidsbeleving wilt beïnvloeden. Hieronder staan per omgeving een aantal voorbeelden van het toepassen van gedragsinzichten in het veiligheidsdomein.

Voorbeelden sociale omgeving

• <link onderwerpen zintuigbeinvloeding praktijkvoorbeelden sociale-cohesie betrek-buurtbewoners-bij-muurschilderingen-den-haag>Betrek buurtbewoners bij muurschilderingen Den Haag
• <link onderwerpen zintuigbeinvloeding praktijkvoorbeelden sociale-cohesie nuon-pakt-onveiligheidsbeleving-aan-in-tunnels>Nuon pakt onveiligheidsbeleving aan in tunnels
• <link onderwerpen zintuigbeinvloeding praktijkvoorbeelden sociale-cohesie marbles-in-almere>Marbles in Almere

Voorbeelden fysieke omgeving

• Stationsbeleving verhoogt veiligheidsgevoel in Rotterdam
• <link onderwerpen zintuigbeinvloeding praktijkvoorbeelden fysieke-omgeving interactieve-willem-ii-passage-tilburg>Interactieve Willem II passage Tilburg
• Verkeersborden van Dick Bruna

Voorbeelden institutionele omgeving

• <link onderwerpen veiligheidsbeleving praktijkvoorbeelden alle-praktijkvoorbeelden pinpointcommunicatie>Pinpointcommunicatie
• <link onderwerpen burgerparticipatie-en-veiligheid documenten hoe-kunnen-gemeenten-de-zelfredzaamheid-van-burgers-bevorderen>Hoe kunnen gemeenten de zelfredzaamheid van burgers bevorderen?

Voorbeelden criminele omgeving

• Watching eyes poster, het wakende oog
• <link onderwerpen zintuigbeinvloeding praktijkvoorbeelden agressie-en-geweld groot-scherm-in-uitgaansgebied-hilversum>Groot scherm in uitgaansgebied Hilversum
• <link onderwerpen naleving-toezicht-en-handhaving documenten beinvloeding-van-inbraakpreventiegedrag>Beïnvloeding van inbraakpreventiegedrag

Meer weten?

• CCV-Opleiding gedragsverandering voor toezicht en handhaving
• <link onderwerpen zintuigbeinvloeding>CCV-webdossier Zintuigbeïnvloeding