LVB tour 2020

Waar herken je een licht verstandelijke beperking aan? Deze vraag stond centraal tijdens de online uitzendingen van de LVB tour die het CCV organiseerde voor de strafrechtketen. Het doel van de interactieve uitzendingen was om de bewustwording bij professionals over LVB te vergroten, en te laten ervaren hoe moeilijk een LVB te herkennen is.

Gz-psycholoog verbonden aan de UvA Annematt Collot-d’Escury en arts voor verstandelijke gehandicapten Michiel Vermaak gaven hier tijdens hun presentaties in de LVB tour een antwoord op. Na afloop gingen zij met deelnemers in gesprek. De take-home message? LVB herken je vooral aan gedoe. Denk bij gedoe aan de normaalverdeling.

Je kunt 2 onderdelen van de LVB tour terugkijken: de introductie met René Vader (Nationale Politie) en de presentatie van Michiel Vermaak:

LVB: Denk bij gedoe aan de normaalverdeling 

Dat je een LVB niet aan iemand kan zien, was voor de ruim 700 professionals, die op een van de vier uitzendingen afstemden, wellicht een open deur. Toch beleefden een groot aantal van hen een aha-moment tijdens de uitzendingen. Ze werden zich bewust van hun eigen manier van denken en handelen rond dit onderwerp.

Foto: Ruim 700 professionals namen deel aan de interactieve uitzendingen van de LVB-tour.

Te snel oordelen

Collot-d’Escury liet in haar presentatie een filmpje zien die opgenomen was met jongeren. De kijkers moesten vervolgens beargumenteren wie van deze jongeren een LVB had. Voor veel deelnemers werd duidelijk hoe ontzettend lastig het is om een LVB te herkennen. Velen wisten gewoon niet waar ze op moesten letten, of zeiden letterlijk dat ze moesten gokken,” vertellen CCV-adviseurs Frannie Herder en Nicole Langeveld. “Deelnemers realiseerden zich dat je aan de buitenkant al heel moeilijk kunt zien of er sprake is van een LVB of niet. Een brutale houding en stoere taal kan een LVB-signaal zijn, en ook weer niet.”   

Wanneer een LVB?

Wanneer spreek je eigenlijk van een licht verstandelijke beperking? “Met elkaar hebben we daar afspraken over gemaakt. Met een IQ tussen de 70 en 85 spreek je van een licht verstandelijke beperking,” legde Collot-d’Escury uit. “Maar ja, dan weet je eigenlijk nog niets,” voegde ze daar snel en terecht aan toe. “Want dat zijn natuurlijk maar getallen, en niemand loopt rond met een bordje op zijn voorhoofd met zijn IQ erop geschreven. Je ziet het dus niet op het eerste oog. En je kunt dus onmogelijk op basis van 1 contactmoment bepalen of iemand een licht verstandelijke beperking heeft. Wat je wel kunt doen, is het in je achterhoofd houden. Als je weet dat 40% van de mensen in de justitiële keten een LVB heeft, is het realistisch om dat in gedachten te houden. En de moeite waard, want anders volgen er waarschijnlijk veel verkeerde behandelingen.”

Foto: Bij mensen met een LVB is het werkgeheugen kleiner. Er kan minder in.

Teveel ballen in de lucht houden

Het probleem bij veel mensen met een LVB start eigenlijk pas als ze te veel ballen in de lucht moeten houden. Met een IQ van 85 kun je je in principe prima redden. Tenzij je teveel tegelijk moet doen. Collot-d’Escury vertelde onder meer: “In het werkgeheugen zit het probleemoplossend vermogen van mensen. Hiermee kun je bijvoorbeeld plannen maken en regels onthouden. Bij mensen met een LVB is dit werkgeheugen kleiner. Er kan minder in. Dan kan tegelijkertijd plannen maken en regels naleven al teveel zijn. En stop je er bijvoorbeeld stress bij, dan lukt het  niet om een taak uit te voeren. Met een lager IQ ben je dus niet gek. De wereld is voor jou ingewikkelder.”

Stress heeft invloed op IQ

Arts voor verstandelijke gehandicapten Michiel Vermaak ging daar verder op door. “Omdat mensen met een LVB minder goed zijn in het oplossen van dagelijkse problemen is de kans dat ze in de problemen komen ook groter,” hield hij de toehoorders voor.  “Onder stress verliezen mensen gemiddeld 15 IQ-punten (!). Als je dat weet, begrijp je wel dat iemand met een IQ van 85 dan al snel in de problemen komt.”

Foto: Onder stress verliezen mensen gemiddeld 15 IQ-punten.

Hij haalde in dit verband ook ontwikkelingspsycholoog Jean Piaget aan. Die gaf een mooie definitie van intelligentie: ‘Intelligentie is dat wat je gebruikt als je niet weet wat je moet doen’. “En dat is precies wat mensen met een LVB dan vaak niet meer kunnen,” vertelde Vermaak.

LVB en de normaalverdeling

Vermaak maakte ook duidelijk dat mensen met een LVB niet ziek of raar zijn. Ze zijn een deel van de bevolking en hun aantal is gelijk aan de normaalverdeling. “Ga je dus kijken hoeveel mensen van de bevolking een LVB hebben, dan ontwikkelt dat zich volgens de normaalverdeling. In dit geval betekent het dat 14%, oftewel ruim 2,4 miljoen mensen in Nederland, een IQ heeft tussen de 70 en 85. Dat is normaal. Van deze 2,4 miljoen, komt zo’n 1 miljoen niet in de problemen, nog een miljoen komt eerder in de problemen en zo’n 400.000 mensen krijgen hulp.”

Verdiep je in de mens

Je kunt het verschil maken voor iemand met een LVB door je in hem of haar te verdiepen. “Maak een biografie,” zei hij. “Dat hoeft geen ellenlang verhaal te zijn, 1 A4t-je is genoeg. Krijg zicht op de voorgeschiedenis en het levensverhaal van iemand. Dan begrijp je veel beter waar iemand vandaan komt en wat hij heeft meegemaakt. Kijk dus verder dan het misdrijf en kijk achter de symptomen.” Een ander waardevol advies van Vermaak: “Neem zelf als hulpverlener ruimte en tijd om na te denken wat je met iemand kunt.”

LVB is normaal

Zowel Vermaak als Collot-d’Escury vonden het jammer dat de vier uitzendingen voorbij waren. In hun bespiegeling in de laatste uitzending gaven ze de deelnemers nog deze laatste woorden mee. Collot-d’Escury benadrukte vooral dat LVB normaal is. “Je hebt het een stuk zwaarder, je moet veel harder werken in het leven. Dan ben je moe en bekaf. Herken gedoe als een deel van LVB.” Vermaak hoopte vooral dat de uitzendingen waardevol waren voor de deelnemers. “Ik gun de deelnemers dat zij, wanneer ze een nieuw iemand tegenover zich hebben, terugdenken aan wat we besproken hebben in deze uitzending en verder kunnen.”

De uitzendingen vonden plaats begin november 2020 en zijn niet meer terug te kijken.  

Meer informatie

In de uitzending werden een aantal uitgaven en praktische tools genoemd.

• SCIL: Screener voor intelligentie en licht verstandelijke beperking
• Risicospiegel: praktische visuele gesprekskaarten met pictogrammen van de verschillende leefgebieden. Bespreek met je LVB-cliënt wat goed gaat, wat minder goed gaat en waar de risico’s liggen.
• Moeilijke woorden app van spelpartners VOF: in de Moeilijke Woordenlijst Strafrechtketen worden veelgebruikte begrippen uit de strafrechtketen in begrijpelijke taal uitgelegd. Verkrijgbaar in de appstore en Google Play Store.
• Het boek ‘Schaarste’ van Sendhil Mullainathan – hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen