Actief signaleren criminele uitbuiting
Criminele uitbuiting signaleren is complex en kent een paar uitdagingen. De eerste uitdaging is om de signalen die boven komen drijven te herkennen. Veel van deze signalen zijn op het oog onschuldig, of zijn lastig te linken aan criminele activiteiten. Bijvoorbeeld een kind dat plotseling verdwijnt en verschijnt of een huis waar veel doorloop is. Mogelijk wijzen deze signalen erop dat een kind in meerdere steden wordt ingezet voor criminele activiteiten.
De tweede uitdaging is om de signalen te combineren. De signalen komen namelijk versnipperd binnen. Niet alleen bij verschillende afdelingen van de gemeente, maar ook bij onderwijs-, zorg-, veiligheids- en gezondheidszorgorganisaties. Alleen door signalen te blijven combineren, wordt criminele uitbuiting zichtbaar. Daarom is het belangrijk dat de verschillende organisaties met elkaar samenwerken.
Het CCV heeft in samenwerking met professionals een aantal hulpmiddelen gemaakt om inzicht te geven in criminele uitbuiting:
- Het barrièremodel geeft het criminele proces weer.
- De indicatorenmatrix laat zien welke signalen en indicatoren er zijn en wie zicht hebben op de signalen.
Handleiding en signaalkaarten
Taskforce-RIEC Brabant-Zeeland heeft verschillende factsheets over criminele uitbuiting ontwikkeld:
- Factsheet criminele uitbuiting voor baliemedewerkers
- Factsheet criminele uitbuiting voor toezichthouders
Onder het EU-project ‘Development of common guidelines and procedures on identification of human trafficing’ is ook een praktische handleiding gericht op gedwongen bedelarij en strafbare activiteiten ontwikkeld.
Een andere kijk op daderschap en dwang
Criminele uitbuiting onderscheidt zich van andere vormen van uitbuiting, omdat het slachtoffer naast de uitbuiting ook een strafbaar feit begaat. Tijdens het eerste contact met een crimineel uitgebuit persoon wordt het slachtoffer vaak als dader gezien. Criminele uitbuiting zien, vergt een andere manier van het probleem benaderen. Om het te herkennen, moet je een dader als slachtoffer mensenhandel kunnen zien. Ook moet er zicht zijn op onderlinge verhoudingen tussen het slachtoffer en de uitbuiter. Is er sprake van dwang? Wie of wat zit er achter de dwang?
Dwang is niet altijd duidelijk. Het is daarom belangrijk om uit te gaan van dwang in brede zin. Dwang in brede zin houdt in dat er sprake kan zijn van dreigen met fysiek geweld, misleiding, misbruik van kwetsbare positie of misbruik van uit de omstandigheden voortvloeiende overwicht. Wanneer men een minderjarige werft, vervoert, etc. hoeft er geen sprake te zijn van dwang. (Nationaal Rapporteur, 2019)
Wanneer aangetoond kan worden dat iemand gedwongen wordt tot het plegen van strafbare feiten, kan er beroep worden gedaan op het non-punishmentbeginsel. Er wordt dan geen straf gegeven voor de gepleegde strafbare feiten, maar er wordt ingezet op zorg.
In het geval van een minderjarige is er geen dwang nodig. Het moet echter wel duidelijk zijn dat er een gezagsverhouding is. Pleegt het kind het strafbare feit in opdracht van de volwassenen? Of is het toch een kwajongensstreek?