Hoe kunnen gemeenten burgers stimuleren om zelf meer verantwoordelijkheid te nemen in het streven naar een veiliger leefomgeving? Om deze vraag te beantwoorden, biedt het CCV in deze literatuurstudie een overzicht van de diverse inzichten op het gebied van zelfredzaamheid van burgers.

'Denk vanuit de burger' is de centrale boodschap uit dit advies van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Beleidsmakers moeten meer openstaan voor burgers die zich inzetten voor de samenleving. Deze betrokkenheid van burgers bij de samenleving vergt andere rol van ambtenaren en politici, meer denken vanuit het perspectief van burgers en minder vanuit de bestuurlijke logica.

Socioloog Vasco Lub verrichte onderzoek naar buurtinterventies. Voor het onderzoek analyseerde hij ruim driehonderd (inter)nationale studies. Hieruit blijkt dat slechts een klein deel van de buurtinterventies gebaseerd is op aannames die wetenschappelijk kunnen worden onderbouwd. Van het merendeel van de onderzochte projecten is het twijfelachtig tot ronduit ongeloofwaardig dat zij hun gestelde doelen bereiken.

Uit dit onderzoek blijkt dat de aandachtswijken zich de afgelopen jaren niet gunstiger ontwikkelden ten opzichte van de wijken die er qua problematiek in 2007 het meest op leken. Dit kan deels worden verklaard doordat ook in die andere wijken werd geïnvesteerd in vergelijkbare projecten, waaronder herstructurering (sloop en nieuwbouw van woningen).

Buurtwachten werken op de één of andere wijze samen met de overheid, waarbij vrijwel ook altijd sprake is van een wisselwerking/samenwerking met de politie. Beide partijen zijn hier tevreden over, blijkt uit dit onderzoek naar buurtwachten in Nederland.

Eén van de belangrijkste opbrengsten van burgerparticipatie voor burgers én voor politie heeft te maken met het 'gevoel' rond veiligheid. Dit veiligheidsgevoel verbetert door burgerparticipatie, concludeert het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) in deze inventarisatie.

Deze studie richt zich op ondermijnende effecten van georganiseerde misdaad in wijken die het object waren van de zogenoemde wijkenaanpak of die daarmee sterke overeenkomsten vertonen.

In de doe-democratie lossen burgers hun problemen zelf op. De instituties volgen en faciliteren. Er is nog veel werk aan de winkel om die omslag te maken. Secondant interviewt José Kerstholt, professor aan de Universiteit van Twente en wetenschappelijk onderzoeker bij TNO. “De lokale overheden zijn geneigd om het probleem te definiëren, terwijl de burger urgentie voelt bij andere zaken.”

Met dit actieprogramma pakt Rotterdam de wijkveiligheid integraal aan. Meer toezicht in de wijken, krachtig handhaven waar nodig en meer buurtbetrokkenheid en sociale controle, zorgen voor een leefbare en aantrekkelijke stad voor bewoners, ondernemers en bezoekers.

In bijna de helft van de Nederlandse gemeenten zetten een kleine 700 buurtpreventieteams zich in voor de veiligheid in woonwijken. Dit onderzoek laat zien dat buurtwachten bijdragen aan de wijkveiligheid. Tegelijkertijd is hun inzet niet zonder risico: stigmatisering en doorgeschoten sociale controle zijn reële valkuilen. Meer strategisch beleid hierin vanuit gemeenten is nodig.