Blog: De impact van woorden op de samenwerking

door Christel Bottema, adviseur Veiligheid en Zorg

Crisis. Volgens Van Dale ‘een gevaarlijke toestand’. Maar wat gevaarlijk is, hangt wel af van hoe je ernaar kijkt.

Een man met verward gedrag die overdag in een drukke winkelstraat begint te schreeuwen en met een groot koksmes zwaait, is een acute en gevaarlijke toestand. Daar zullen veiligheids- en zorgprofessionals het snel over eens zijn. Toch heeft het woord ‘crisis’ voor beide professionals in andere settings vaak ook een andere betekenis. Dit verschil in betekenis kan leiden tot verwarring en onbegrip tijdens casusoverleggen. Dat is zonde, want dat kan de samenwerking (ernstig) belemmeren.

Wel of geen crisis

Zelfs onder ‘zorgprofessionals’ kan het woord crisis al een andere betekenis hebben. Neem het voorbeeld van een jeugdbeschermer die een situatie als crisis kan aanmerken wanneer een 15-jarige jongen zijn moeder in hun huis met een mes bedreigde. Ook al is de moeder ondertussen niet meer in het huis. Voor de jeugdbescherming is het gevaar namelijk pas geweken als er een veilige situatie is gecreëerd voor moeder en zoon. Ook al is er geen acute dreiging meer, er is voor de jeugdbescherming nog steeds sprake van een crisis.

Vraagt een jeugdbeschermer de GGZ om van deze situatie een crisisinschatting te maken, dan kan blijken dat de GGZ dit niet als crisis beoordeelt. Bijvoorbeeld omdat er geen sprake is van acute psychiatrie die tot deze situatie leidde. Daarmee is het directe gevaar er niet meer. Voor de politie geldt ook dat het pas om een crisis gaat bij direct gevaar: er moet meteen worden ingegrepen omdat levens of de openbare orde en veiligheid in gevaar zijn. Zij trekken er dan met ‘toeters en bellen’ op af om ervoor te zorgen dat de rust en orde wordt hersteld of om hulp te verlenen in noodsituaties.

Uiteenlopende beelden

Woorden hebben impact. Ze roepen bij verschillende professionals uiteenlopende beelden op. Als je je daar niet van bewust bent of dat niet weet van elkaar, kun je volstrekt langs elkaar heen praten. Dat geeft regelmatig het gevoel dat het onderlinge contact of de samenwerking niet lekker loopt.

De kunst is om niet meteen beelden te plakken op de woorden die een ander uitspreekt. Nieuwsgierig te zijn naar wat hij of zij bedoelt met dat woord. Stel dan vooral (open) vragen. Bijvoorbeeld: je noemt het woord ‘crisis’: wat bedoel je precies met crisis, wat is er aan de hand en wie is erbij betrokken? Wat denk je dat er nu moet gebeuren en wat zou er kunnen wachten? Wat verwacht je van mij hierin? Waarom is dit voor mij geen crisissituatie?

Impact van woorden

Met open vragen nodig je de ander uit om zich meer specifiek uit te drukken. Met elkaar krijg je een concreter beeld van de situatie waar zo min mogelijk aannames in zitten. Als je zelf je woorden goed kiest, wordt de ander zich ook meer bewust van zijn woordkeuze en is je impact groter. Het zorgt ervoor dat je elkaar beter begrijpt. En dat is precies wat crisissen nodig hebben: een wederzijds begrip van hoe je naar situaties kijkt, hoe je ze duidt en samen kunt oplossen.